Đặc điểm chung:

- Cơ thể được biệt hóa trên một nền tế bào (đơn bào hoặc  tâp đoàn),độc lập, kích thước nhỏ phân hóa phức tạp thành các cơ quan tử nhưng đảm nhận đầy đủ các chức phận sống như chuyển vận,cảm ứng,hô hấp bà tiết hấp thụ thức ăn, trao đổi chất..để tạo thành một cơ thể giống cơ thể đa bào. Về cấu trúc TB có hoặc không có ty thể có một hoặc nhiều nhân.

+Chức năng sống của cơ thể được thực hiện nhờ các cơ quan tử ,điển hình là các tiên mao chân giả,tiên mao gồm lông bơi hoặc cơ quan khác..Không bào tiêu hóa ,không bào co bóp điều hòa quá trình thẩm thấu, Tb ĐV nguyên sinh là tb biệt hóa đa năng. Tb chất thường tạo thành lớp ngoại chất quánh hơn phần nội chất lỏng hơn hai phần này biến đổi qua lại khi tb hoạt động ,hệ vi ống vi sợi phát triển phức tạp.+ Không bào co bóp :-Không bào co bóp đơn giản

-Không bào co bóp xếp thành hệ thống.

+Một số động vật nguyên sinh sống thành tập đoàn gồm nhiều các cs thể tập hợp lại với nhau .VD: tập đoàn vôn vốc,đây là hình ảnh chuyển tiếp giữa đv nguyên sinh và đv đa bào đa bào bậc thấp.

+Hoạt động sống của đv nguyên sinh:

-Về hoạt động vận chuyển : nhờ cơ quan tử đảm nhiệm một số chức năng vận động gồm có tiên mao và chân giả. Cơ quan tử di chuyển có thể là chân giả,roi bơi,cùng với sự đa dạng về khối lượng ,vị trí hình thái và phương thức kết hợp.

-Về hoạt động tiêu hóa: ở đây đv nguyên sinh tiến hành hoạt động bên trong tb cơ thể nhờ các không bào tiêu hóa..

-Hệ bài tiết: ở đây dựa vào không bào co bóp thu gom nó bên trong cơ thể kéo theo cả oxi,trao đổi bên trong cơ thể ,thực hiện các chức năng hô hấp..

-Hoạt động diều hòa:Cơ thể nhờ tính hướng động các yếu tố thần kinh .Đây là yếu tố sơ khai nhất.

a)Trùng chân giả : ( Hay còn gọi là Trùng biến hình )Trùng chân giả được phân bố ở nhiều sinh cảnh , thuỷ vực hoặc các nơi ẩm ướt hiện nay có khoảng 40->80.000 nghìn loài ( 80% sống ở biển 

-Hình dạng cơ thể không ổn định không xác định. Trong cấu tạo cơ thể gồm phần nội chất hay còn gọi là tế bào chất có dạng túi lỏng goi là dạng Sol,phần ngọai chất nằm sát phần cơ thể có dạng gel( dạng đặc) là cở sở hình thành chân giả.

Sự vận chuyển và bắt mồi là nhờ chân giả đó là phần lồi của cơ thể con vật hình thành không cố định cả về không gian và thời gian. Sự hình thành chân giả là nhờ sự biến đổi của 2 trạng thái Sol và Gel của tế bào chất.

Cơ thể thực hiện trao đổi chất và bài tiết bằng cách khuếch tán đơn giản qua bề mặt cơ thể . Dinh dưỡng bằng cách thực bào.

+Ý nghĩa thực tiễn : Có ý nghĩa thực tiễn trong chăn nuôi thú y

Trùng biến hình gây bệnh ở người và động vật , gây bệnh alip ở người tạo ra các vết sần sùi ,vết lỡ dưới dạng núi lửa. Trên mặt trong của thành ruột , chúng ăn hồng cầu và có thể thao máu và bạch huyết vào gây áp xe gan do amip.

b) Ngành Trùng Roi:Phân bố rộng có thể sống ở biển và ở nước ngọt. Một số loài sống kí sinh ở xoang bài tiết ,xoang sinh dục ở người ,bệnh khó chữa có khoảng 80.000 loài sinh sống. Có thể có hình dạng cố định vì ở ngoài được bao bọc bởi một lớp màng phin một số loài có vỏ bọc là xenlulozo . Cơ quan vận động bằng roi ở gốc roi có các yếu tố thần kinh là thể gốc điều chỉnh sự vận động của trùng roi.

-Dinh dưỡng : Tự dưỡng và dị dưỡng.Môi trường có ánh sang ít chất dinh dưỡng thì tự dưỡng nhờ diệp lục và ngược lại.Sinh sản hữu tính là chủ yếu có thể sống thành tập đoàn.

Về trùng roi gồm 2 loại: trùng roi thực vật ( phyto mastigia)và trùng roi động vật(zoomastgina).

+Ý nghĩa thực tiễn :

Đây là các loài sinh sản ở thuỷ vực ,một số loài kí sinh gây bệnh ,gây lỡ mồm long móng ở lợn I-rhodesiense .Gây bệnh ngủ li bì ở người (L.tropia) gây bệnh loét da ở người.