1. Đối với sự phân hóa tự nhiên
Phân hóa theo độ cao: Đây là ảnh hưởng rõ rệt nhất. Cứ lên cao 100m nhiệt độ giảm 0,6°C, tạo ra các đai khí hậu: nhiệt đới chân núi, cận nhiệt đới trên núi và ôn đới núi cao (duy nhất ở dãy Hoàng Liên Sơn) [1]. Điều này làm thay đổi hệ sinh thái từ rừng rậm nhiệt đới sang rừng hỗn hợp và rừng ôn đới [2].
Phân hóa theo hướng sườn: Các dãy núi ngăn chặn luồng gió, tạo ra sự khác biệt giữa hai bên sườn. Ví dụ: Dãy Trường Sơn gây ra hiện tượng gió Tây khô nóng cho miền Trung, trong khi dãy cánh cung vùng Đông Bắc đón gió mùa Đông Bắc làm mùa đông đến sớm và lạnh hơn [1], [2].
Phân hóa Bắc - Nam và Đông - Tây: Địa hình tạo ra các vùng tự nhiên khác biệt rõ rệt giữa đồi núi và đồng bằng, giữa vùng phía đông (ven biển) và vùng phía tây (miền núi) [3].
 
2. Đối với hoạt động khai thác kinh tế
 
A. Tại khu vực đồi núi
Thế mạnh:Công nghiệp: Thủy điện và khoáng sản. Địa hình dốc, sông ngòi nhiều thác ghềnh là nguồn năng lượng thủy điện khổng lồ. Các mỏ khoáng sản tập trung chủ yếu ở vùng núi (than, sắt, bauxite) [3], [4].
Nông - lâm nghiệp: Phát triển rừng sản xuất và trồng cây công nghiệp lâu năm (cà phê, chè, cao su) nhờ đất feralit và khí hậu mát mẻ [3].
Du lịch: Địa hình núi cao, hang động (như Phong Nha - Kẻ Bàng) và các cao nguyên tạo tiền đề cho du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng (Sapa, Đà Lạt) [4].
Hạn chế: Địa hình chia cắt mạnh gây khó khăn cho giao thông vận tải, chi phí đầu tư cao và dễ xảy ra thiên tai như sạt lở đất, lũ quét [1], [4].
 
B. Tại khu vực đồng bằng và ven biển
Thế mạnh:Nông nghiệp: Là vùng trọng điểm sản xuất lương thực (lúa gạo), cây ngắn ngày và nuôi trồng thủy sản [3].
Đô thị và Công nghiệp: Địa hình bằng phẳng thuận lợi cho việc xây dựng khu công nghiệp, thành phố lớn và mạng lưới giao thông liên hoàn [2], [4].
Kinh tế biển: Địa hình ven biển với nhiều vũng vịnh thuận lợi cho xây dựng cảng biển, phát triển du lịch biển và khai thác dầu khí thềm lục địa [3].
Hạn chế: Địa hình thấp dễ bị ngập lụt, đặc biệt là tình trạng xâm nhập mặn và biến đổi khí hậu đang đe dọa nghiêm trọng đồng bằng sông Cửu Long năm 2025 [1].
Kết luận: Sự phân hóa địa hình vừa tạo ra tính đa dạng cho nền kinh tế Việt Nam nhưng cũng đặt ra thách thức lớn về bảo vệ môi trường và ứng phó với thiên tai [2], [4].