Giai đoạn ra hoa và trổ bông được coi là "giai đoạn khủng hoảng nước" của cây lúa và các loại cây trồng lấy hạt. Việc thiếu nước trong thời điểm này ảnh hưởng trực tiếp đến các quá trình sinh lý quan trọng, dẫn đến hạt bị lép và năng suất thấp vì những lý do sau:

1. Ảnh hưởng đến quá trình thụ phấn và thụ tinh
Nước đóng vai trò dung môi và môi trường cho các phản ứng sinh hóa.

Sức sống của hạt phấn: Thiếu nước làm cho hạt phấn dễ bị khô, mất khả năng nảy mầm trên nướm nhụy.
Quá trình thụ phấn: Khi cây bị thiếu nước, bao phấn có thể không mở được hoặc hạt phấn không thể rơi vào đầu nhụy. Điều này dẫn đến hoa không được thụ tinh, tạo ra những hạt lép hoàn toàn (hạt không có phôi).
2. Giảm khả năng quang hợp và vận chuyển chất dinh dưỡng
Đây là nguyên nhân chính khiến hạt bị nhỏ và không chắc:

Đóng khí khổng: Để tránh mất nước, cây sẽ đóng bớt các lỗ khí khổng trên lá. Việc này làm giảm lượng CO2��2 đi vào lá, khiến hiệu suất quang hợp giảm mạnh. Cây không chế tạo đủ "nguyên liệu" (tinh bột) để dồn về hạt.
Ngừng trệ vận chuyển: Nước là "phương tiện" vận chuyển các chất hữu cơ từ lá về bông lúa. Thiếu nước khiến dòng vận chuyển này bị tắc nghẽn, hạt lúa dù đã thụ tinh nhưng không nhận đủ chất dinh dưỡng để lớn lên, dẫn đến quả nhỏ hoặc hạt lửng.
3. Rối loạn các quá trình sinh lý bên trong
Héo tạm thời hoặc vĩnh viễn: Thiếu nước làm mất độ trương của tế bào, lá lúa bị cuốn lại, diện tích tiếp xúc với ánh sáng giảm, cây bị suy kiệt sức sống.
Tích lũy độc chất: Khi thiếu nước, các quá trình trao đổi chất bị rối loạn, có thể hình thành các gốc tự do hoặc độc chất gây hại cho tế bào phôi non, làm hạt bị thui chột.

Tóm tắt tác động theo sơ đồ:
Thiếu nước →→ Thụ phấn kém →→ Hạt lép.
Thiếu nước →→ Quang hợp yếu, vận chuyển chất về hạt kém →→ Hạt nhỏ, năng suất thấp.
Lời khuyên nông học: Để đảm bảo năng suất, nông dân cần duy trì mực nước trong ruộng lúa (khoảng 3-5 cm) suốt giai đoạn từ làm đòng đến khi lúa đỏ đuôi. Việc tưới nước đầy đủ lúc này giúp "định hình" số hạt chắc trên bông và kích thước hạt tối đa.

Giai đoạn ra hoa và trổ bông được coi là "giai đoạn khủng hoảng nước" của cây lúa và các loại cây trồng lấy hạt. Việc thiếu nước trong thời điểm này ảnh hưởng trực tiếp đến các quá trình sinh lý quan trọng, dẫn đến hạt bị lép và năng suất thấp vì những lý do sau:

1. Ảnh hưởng đến quá trình thụ phấn và thụ tinh
Nước đóng vai trò dung môi và môi trường cho các phản ứng sinh hóa.

Sức sống của hạt phấn: Thiếu nước làm cho hạt phấn dễ bị khô, mất khả năng nảy mầm trên nướm nhụy.
Quá trình thụ phấn: Khi cây bị thiếu nước, bao phấn có thể không mở được hoặc hạt phấn không thể rơi vào đầu nhụy. Điều này dẫn đến hoa không được thụ tinh, tạo ra những hạt lép hoàn toàn (hạt không có phôi).
2. Giảm khả năng quang hợp và vận chuyển chất dinh dưỡng
Đây là nguyên nhân chính khiến hạt bị nhỏ và không chắc:

Đóng khí khổng: Để tránh mất nước, cây sẽ đóng bớt các lỗ khí khổng trên lá. Việc này làm giảm lượng CO2��2 đi vào lá, khiến hiệu suất quang hợp giảm mạnh. Cây không chế tạo đủ "nguyên liệu" (tinh bột) để dồn về hạt.
Ngừng trệ vận chuyển: Nước là "phương tiện" vận chuyển các chất hữu cơ từ lá về bông lúa. Thiếu nước khiến dòng vận chuyển này bị tắc nghẽn, hạt lúa dù đã thụ tinh nhưng không nhận đủ chất dinh dưỡng để lớn lên, dẫn đến quả nhỏ hoặc hạt lửng.
3. Rối loạn các quá trình sinh lý bên trong
Héo tạm thời hoặc vĩnh viễn: Thiếu nước làm mất độ trương của tế bào, lá lúa bị cuốn lại, diện tích tiếp xúc với ánh sáng giảm, cây bị suy kiệt sức sống.
Tích lũy độc chất: Khi thiếu nước, các quá trình trao đổi chất bị rối loạn, có thể hình thành các gốc tự do hoặc độc chất gây hại cho tế bào phôi non, làm hạt bị thui chột.

Tóm tắt tác động theo sơ đồ:
Thiếu nước →→ Thụ phấn kém →→ Hạt lép.
Thiếu nước →→ Quang hợp yếu, vận chuyển chất về hạt kém →→ Hạt nhỏ, năng suất thấp.
Lời khuyên nông học: Để đảm bảo năng suất, nông dân cần duy trì mực nước trong ruộng lúa (khoảng 3-5 cm) suốt giai đoạn từ làm đòng đến khi lúa đỏ đuôi. Việc tưới nước đầy đủ lúc này giúp "định hình" số hạt chắc trên bông và kích thước hạt tối đa.