1. Chứng minh khí hậu nước ta có tính nhiệt đới ẩm gió mùa
Có thể chứng minh qua các đặc điểm tiêu biểu sau:

• Vị trí địa lí → nền nhiệt cao quanh năm
Việt Nam nằm trong vùng nhiệt đới gió mùa châu Á, gần đường xích đạo.
→ Nhiệt độ trung bình năm trên 20°C, không có mùa đông lạnh dài như ôn đới.
→ Lượng bức xạ Mặt Trời lớn, số giờ nắng nhiều → dấu hiệu rõ của khí hậu nhiệt đới.
• Lượng mưa lớn → tính ẩm cao
Lượng mưa trung bình 1.500–2.500 mm/năm, nhiều hơn rất nhiều so với các vùng khô hạn.
Độ ẩm không khí cao, sông ngòi dày đặc → đặc trưng của “ẩm”.
• Gió mùa hoạt động mạnh
Mùa gió mùa Đông Bắc (mùa đông): mang không khí lạnh xuống, làm miền Bắc se lạnh.
Mùa gió mùa Tây Nam hoặc Đông Nam (mùa hạ): mang hơi ẩm từ biển vào, gây mưa lớn.
→ Sự thay đổi theo mùa của các loại gió này làm khí hậu nước ta mang rõ tính chất gió mùa.

Kết luận:
Nhiệt độ cao, mưa nhiều và sự chi phối mạnh của gió mùa chính là ba dấu hiệu “chuẩn chỉnh” cho khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa của Việt Nam.

2. Giải thích vì sao khí hậu nước ta có sự phân hóa đa dạng
Khí hậu Việt Nam thay đổi theo từng vùng, từng độ cao, từng thời gian… vì những nguyên nhân sau:

• Lãnh thổ trải dài theo chiều Bắc – Nam
→ Miền Bắc có mùa đông lạnh, miền Nam gần như nóng quanh năm.
→ Đây là phân hóa theo vĩ độ.

• Địa hình đồi núi chiếm 3/4 diện tích
→ Nơi càng cao thì càng lạnh (cứ lên 100m, giảm ~0,6°C).
→ Hình thành các đai khí hậu: nhiệt đới → cận nhiệt → ôn đới.
→ Đây là phân hóa theo độ cao.

• Sự tác động khác nhau của gió mùa
Gió mùa Đông Bắc mạnh ở miền Bắc, yếu dần khi vào Nam.
Gió mùa Tây Nam gây mưa nhiều ở Tây Nguyên – Nam Bộ nhưng ít tác động ở Bắc Bộ.
→ Các vùng nhận lượng mưa khác nhau → tạo sự khác biệt khí hậu.
• Gần biển → chịu ảnh hưởng của biển khác nhau
Vùng duyên hải ẩm ướt.
Vùng trong sâu như Tây Nguyên, Tây Bắc có tính chất lục địa hơn → phân hóa nữa.
Kết luận:
Chính vị trí địa lí, độ dài lãnh thổ, địa hình phức tạp và ảnh hưởng không đồng đều của gió mùa đã làm khí hậu Việt Nam đa dạng theo vùng và theo mùa.

3. Ca dao, tục ngữ, thơ ca về khí hậu – thời tiết nước ta
Mình sưu tầm những câu phổ biến, đúng tinh thần dân gian:

Ca dao – tục ngữ
“Chuồn chuồn bay thấp thì mưa, bay cao thì nắng, bay vừa thì râm.”
“Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng, ngày tháng mười chưa cười đã tối.”
“Tháng bảy kiến bò, chỉ lo lại lụt.”
“Mau sao thì nắng, vắng sao thì mưa.”
“Tấc đất tấc vàng, tấc nắng tấc mưa.”
“Nắng mưa là chuyện của trời.”
“Gió heo may, chuồn chuồn bay thì bão.”
Thơ văn
Tố Hữu:
“Trường Sơn Đông nắng, Tây mưa
Ai chưa đến đó như chưa rõ mình”
Thơ Nguyễn Khuyến (Thu điếu):
“Sóng biếc theo làn hơi gợn tí
Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo” → Gợi khí trời se lạnh đầu thu.
Hàn Mặc Tử:
“Gió theo lối gió, mây đường mây” → Cảnh bầu trời mùa thu miền Trung.
Ca dao miền Bắc:
“Tháng ba bà già đi biển
Tháng bảy con gái ra sông” → Gợi quy luật khí hậu theo mùa.

1. Chứng minh khí hậu nước ta có tính nhiệt đới ẩm gió mùa
Có thể chứng minh qua các đặc điểm tiêu biểu sau:

• Vị trí địa lí → nền nhiệt cao quanh năm
Việt Nam nằm trong vùng nhiệt đới gió mùa châu Á, gần đường xích đạo.
→ Nhiệt độ trung bình năm trên 20°C, không có mùa đông lạnh dài như ôn đới.
→ Lượng bức xạ Mặt Trời lớn, số giờ nắng nhiều → dấu hiệu rõ của khí hậu nhiệt đới.
• Lượng mưa lớn → tính ẩm cao
Lượng mưa trung bình 1.500–2.500 mm/năm, nhiều hơn rất nhiều so với các vùng khô hạn.
Độ ẩm không khí cao, sông ngòi dày đặc → đặc trưng của “ẩm”.
• Gió mùa hoạt động mạnh
Mùa gió mùa Đông Bắc (mùa đông): mang không khí lạnh xuống, làm miền Bắc se lạnh.
Mùa gió mùa Tây Nam hoặc Đông Nam (mùa hạ): mang hơi ẩm từ biển vào, gây mưa lớn.
→ Sự thay đổi theo mùa của các loại gió này làm khí hậu nước ta mang rõ tính chất gió mùa.

Kết luận:
Nhiệt độ cao, mưa nhiều và sự chi phối mạnh của gió mùa chính là ba dấu hiệu “chuẩn chỉnh” cho khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa của Việt Nam.

2. Giải thích vì sao khí hậu nước ta có sự phân hóa đa dạng
Khí hậu Việt Nam thay đổi theo từng vùng, từng độ cao, từng thời gian… vì những nguyên nhân sau:

• Lãnh thổ trải dài theo chiều Bắc – Nam
→ Miền Bắc có mùa đông lạnh, miền Nam gần như nóng quanh năm.
→ Đây là phân hóa theo vĩ độ.

• Địa hình đồi núi chiếm 3/4 diện tích
→ Nơi càng cao thì càng lạnh (cứ lên 100m, giảm ~0,6°C).
→ Hình thành các đai khí hậu: nhiệt đới → cận nhiệt → ôn đới.
→ Đây là phân hóa theo độ cao.

• Sự tác động khác nhau của gió mùa
Gió mùa Đông Bắc mạnh ở miền Bắc, yếu dần khi vào Nam.
Gió mùa Tây Nam gây mưa nhiều ở Tây Nguyên – Nam Bộ nhưng ít tác động ở Bắc Bộ.
→ Các vùng nhận lượng mưa khác nhau → tạo sự khác biệt khí hậu.
• Gần biển → chịu ảnh hưởng của biển khác nhau
Vùng duyên hải ẩm ướt.
Vùng trong sâu như Tây Nguyên, Tây Bắc có tính chất lục địa hơn → phân hóa nữa.
Kết luận:
Chính vị trí địa lí, độ dài lãnh thổ, địa hình phức tạp và ảnh hưởng không đồng đều của gió mùa đã làm khí hậu Việt Nam đa dạng theo vùng và theo mùa.

3. Ca dao, tục ngữ, thơ ca về khí hậu – thời tiết nước ta
Mình sưu tầm những câu phổ biến, đúng tinh thần dân gian:

Ca dao – tục ngữ
“Chuồn chuồn bay thấp thì mưa, bay cao thì nắng, bay vừa thì râm.”
“Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng, ngày tháng mười chưa cười đã tối.”
“Tháng bảy kiến bò, chỉ lo lại lụt.”
“Mau sao thì nắng, vắng sao thì mưa.”
“Tấc đất tấc vàng, tấc nắng tấc mưa.”
“Nắng mưa là chuyện của trời.”
“Gió heo may, chuồn chuồn bay thì bão.”
Thơ văn
Tố Hữu:
“Trường Sơn Đông nắng, Tây mưa
Ai chưa đến đó như chưa rõ mình”
Thơ Nguyễn Khuyến (Thu điếu):
“Sóng biếc theo làn hơi gợn tí
Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo” → Gợi khí trời se lạnh đầu thu.
Hàn Mặc Tử:
“Gió theo lối gió, mây đường mây” → Cảnh bầu trời mùa thu miền Trung.
Ca dao miền Bắc:
“Tháng ba bà già đi biển
Tháng bảy con gái ra sông” → Gợi quy luật khí hậu theo mùa.

1) Chứng minh khí hậu nước ta có tính nhiệt đới ẩm gió mùa
a. Nhiệt đới

Nằm trong khu vực nội chí tuyến → gió Tín phong và bức xạ Mặt Trời lớn quanh năm.
Nhiệt độ trung bình năm > 20°C, tổng số giờ nắng cao.
Mùa hạ nóng, nhiều nơi trên 35–40°C.
b. Ẩm

Lượng mưa rất lớn: 1500–2000 mm/năm, nhiều nơi > 3000 mm.
Độ ẩm không khí cao, trên 80%.
Sông ngòi dày đặc, lưu lượng nước lớn quanh năm.
c. Gió mùa

Gió mùa Đông Bắc (mùa đông): lạnh, khô → Miền Bắc có mùa đông lạnh rõ rệt.
Gió mùa Tây Nam – Đông Nam (mùa hạ): nóng ẩm, mưa nhiều → gây mưa lớn trên cả nước.
 Những biểu hiện này chứng minh khí hậu Việt Nam là khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa.

2) Vì sao khí hậu nước ta có sự phân hóa đa dạng?
Khí hậu Việt Nam phân hóa theo vùng, theo mùa, theo độ cao và theo hướng địa hình vì các nguyên nhân:

a. Lãnh thổ kéo dài Bắc – Nam
→ Sự khác biệt về góc chiếu sáng và nhiệt độ.
→ Hình thành miền Bắc có mùa đông lạnh, miền Nam nóng quanh năm.

b. Địa hình đa dạng (đồng bằng, cao nguyên, núi cao)
→ Nhiệt độ giảm theo độ cao: “cao 100 m giảm 0,6°C”.
→ Xuất hiện các đới khí hậu núi cao (Sa Pa, Đà Lạt…).

c. Ảnh hưởng của gió mùa
Gió mùa Đông Bắc tác động mạnh ở miền Bắc, yếu dần vào miền Nam.
Gió mùa Tây Nam gây mưa nhiều ở Tây Nguyên – Nam Bộ.
d. Hướng địa hình – địa thế ven biển
Dãy Trường Sơn chắn gió → Đông Trường Sơn mưa vào thu – đông, còn Tây Trường Sơn khô nóng.
Bờ biển dài → tăng ảnh hưởng của biển và bão.
 Kết quả: Khí hậu nước ta phân hóa theo 3 miền (Bắc – Trung – Nam), theo độ cao, theo mùa.

3) Ca dao – tục ngữ – thơ về khí hậu và thời tiết Việt Nam
A. Ca dao – tục ngữ
“Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng, ngày tháng mười chưa cười đã tối.”
“Tháng bảy kiến bò, chỉ lo lại lụt.”
“Chuồn chuồn bay thấp thì mưa, bay cao thì nắng, bay vừa thì râm.”
“Trời nắng tốt dưa, trời mưa tốt lúa.”
“Lúa chiêm lấp ló đầu bờ, hễ nghe tiếng sấm phất cờ mà lên.”
“Rét tháng ba, bà già chết cóng.”
B. Thơ về khí hậu – thời tiết
1. Tố Hữu – “Bầm ơi”

“Ao sâu nước cả khôn chài cá,
Trời rộng gió to, khó đỡ thuyền.”
2. Nguyễn Khuyến – “Thu điếu”

“Ao thu lạnh lẽo nước trong veo,
Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo.”
3. Thơ dân gian về mùa mưa

“Tháng ba bà già đi biển
Tháng bảy heo may chuồn chuồn bay đầy.”
4. Xuân Quỳnh – “Thuyền và biển”

Gợi tả gió, sóng, biển – đặc trưng thời tiết ven biển.