1. Điều kiện và bối cảnh lịch sử
Mâu thuẫn dân tộc gay gắt: Xã hội Việt Nam tồn tại hai mâu thuẫn cơ bản: mâu thuẫn giữa toàn thể dân tộc Việt Nam với thực dân Pháp xâm lược (mâu thuẫn chủ yếu) và mâu thuẫn giữa nhân dân (đa số là nông dân) với địa chủ phong kiến.
Tác động từ bên ngoài:Thắng lợi của Cách mạng Tháng Mười Nga (1917): Mở ra con đường giải phóng dân tộc theo khuynh hướng vô sản (chủ nghĩa Mác - Lênin).
Sự phát triển của chủ nghĩa tư bản: Ảnh hưởng của các tư tưởng dân chủ tư sản từ Trung Quốc và Nhật Bản.
Sự phân hóa giai cấp: Giai cấp tư sản, tiểu tư sản, công nhân phát triển nhanh chóng sau Chiến tranh thế giới thứ nhất, tạo cơ sở xã hội và lực lượng mới cho phong trào cách mạng. 
 
2. Sự phân hóa về khuynh hướng và tổ chức
Các tổ chức yêu nước ra đời theo hai khuynh hướng chính:
 
A. Khuynh hướng dân chủ tư sản
Đặc điểm: Chủ trương giành độc lập dân tộc, xây dựng chế độ cộng hòa tư sản, dựa vào một bộ phận giai cấp tư sản và tiểu tư sản thành thị.
Tổ chức tiêu biểu:Việt Nam Quốc dân Đảng (thành lập 1927): Là tổ chức chính trị theo chủ nghĩa Tam dân của Tôn Trung Sơn. Chủ trương bạo động vũ trang để lật đổ ách thống trị của thực dân Pháp.
Tâm Tâm Xã (thành lập 1923): Tiền thân của tổ chức cộng sản, hoạt động với mục đích ám sát những kẻ đầu sỏ thực dân, gây tiếng vang thức tỉnh đồng bào. 
 
B. Khuynh hướng vô sản (chủ nghĩa Mác-Lênin)
Đặc điểm: Chủ trương kết hợp giải phóng dân tộc với giải phóng giai cấp, đi theo con đường cách mạng vô sản.
Tổ chức tiêu biểu:Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên (thành lập 1925): Do Nguyễn Ái Quốc sáng lập, có vai trò truyền bá chủ nghĩa Mác-Lênin vào Việt Nam, chuẩn bị điều kiện về tư tưởng và tổ chức cho việc thành lập Đảng Cộng sản.
Đông Dương Cộng sản Đảng (thành lập 6/1929), An Nam Cộng sản Đảng (thành lập 7/1929), Đông Dương Cộng sản Liên đoàn (thành lập 9/1929): Sự ra đời của ba tổ chức cộng sản này phản ánh sự phát triển mạnh mẽ của phong trào công nhân và sự thắng thế của khuynh hướng vô sản. 
 
3. Nét chính về quá trình ra đời
Từ phong trào tự phát đến tổ chức chặt chẽ: Phong trào yêu nước ban đầu chủ yếu là các cuộc khởi nghĩa, đấu tranh đơn lẻ, dần phát triển thành các tổ chức có tôn chỉ, mục đích, đường lối hoạt động rõ ràng hơn.
Sự tiếp thu các hệ tư tưởng mới: Các sĩ phu và thanh niên yêu nước không còn chỉ dựa vào hệ tư tưởng phong kiến mà chủ động tiếp thu các trào lưu tư tưởng mới từ phương Tây và phương Đông.
Quá trình sàng lọc: Các tổ chức ra đời, hoạt động, và sau đó nhiều tổ chức tan rã (như sau khởi nghĩa Yên Bái của Việt Nam Quốc dân Đảng) hoặc hợp nhất (ba tổ chức cộng sản hợp nhất thành Đảng Cộng sản Việt Nam vào năm 1930) để tìm ra con đường cứu nước đúng đắn nhất. 
Quá trình này cho thấy sự nỗ lực không ngừng của các thế hệ người Việt Nam trong hành trình tìm đường cứu nước, với đỉnh cao là sự ra đời của Đảng Cộng sản Việt Nam, đánh dấu một bước ngoặt vĩ đại trong lịch sử dân tộc.