1. Điểm giống nhau (Tính tương đồng)
Điểm chung cốt lõi giữa văn hóa và văn minh là chúng đều là sản phẩm của con người, phản ánh quá trình lịch sử phát triển của xã hội loài người, và đều là những giá trị mang tính tiến bộ.
Đều là giá trị vật chất và tinh thần: Cả hai đều bao gồm những thành tựu do con người tạo ra, từ những cái cụ thể (nhà cửa, công cụ) đến những cái trừu tượng (luật lệ, tư tưởng).
Phản ánh trình độ phát triển: Cả hai khái niệm đều dùng để đánh giá mức độ phát triển của một cộng đồng, một dân tộc hay một thời kỳ lịch sử nhất định.
Có tính lịch sử và xã hội: Chúng không phải là những khái niệm tĩnh, mà luôn vận động, biến đổi và phát triển qua thời gian, gắn liền với một xã hội cụ thể.
 
2. Điểm khác nhau (Tính phân biệt)
Sự khác biệt chính nằm ở phạm vi, tính chất và mức độ phản ánh của từng khái niệm:
 
Tiêu chí
Văn hóa (Culture)
Văn minh (Civilization)
Phạm vi phản ánh
Rộng hơn, bao gồm cả đời sống vật chất và tinh thần, từ những cái bình dị đến cao cấp.
Hẹp hơn, thường chỉ tập trung vào trình độ phát triển vật chất, kỹ thuật và tổ chức xã hội ở mức độ cao.
Tính chất
Mang tính dân tộc sâu sắc, thể hiện bản sắc riêng của từng cộng đồng (văn hóa Việt Nam, văn hóa Pháp...).
Mang tính phổ quát, quốc tế, có thể áp dụng chung cho nhiều dân tộc (văn minh công nghiệp, văn minh đô thị...).
Mức độ
Có mặt ở mọi xã hội loài người, dù là xã hội nguyên thủy hay hiện đại.
Chỉ xuất hiện khi xã hội đã đạt đến một trình độ phát triển cao (nhà nước, chữ viết, đô thị...). Xã hội nguyên thủy có văn hóa nhưng chưa có văn minh.
Tiêu chí đánh giá
Đánh giá chủ yếu dựa trên giá trị tinh thần, phong tục, tập quán, lối sống.
Đánh giá chủ yếu dựa trên tiến bộ khoa học kỹ thuật, hạ tầng, luật pháp, tổ chức chính quyền.
Khả năng kế thừa
Kế thừa cả cái tích cực và tiêu cực (phong tục tốt và hủ tục).
Thường kế thừa những cái tích cực, tiến bộ (kỹ thuật, công nghệ).
 
3. Ví dụ minh họa
Để hiểu rõ hơn sự khác biệt, ta có thể xem xét các ví dụ sau:
Ví dụ 1: Thời kỳ đồ đá
Văn hóa: Họ có văn hóa săn bắn, hái lượm; có tín ngưỡng thờ cúng tự nhiên; có cách thức chế tạo công cụ đá ghè đẽo.
Văn minh: Thời kỳ này chưa có văn minh vì chưa có nhà nước, chưa có chữ viết, và hạ tầng vật chất còn sơ khai.
Ví dụ 2: Thành tựu hiện đại
Văn minh: Văn minh công nghệ thông tin bao gồm Internet, máy tính, điện thoại thông minh, mạng 5G. Đây là những tiến bộ kỹ thuật chung của nhân loại.
Văn hóa: Văn hóa sử dụng mạng xã hội (cách người Việt Nam dùng Facebook khác cách người Mỹ dùng Twitter) hoặc văn hóa doanh nghiệp của một công ty công nghệ cụ thể.
Ví dụ 3: Đô thị
Văn minh: Các thành phố lớn có hệ thống giao thông hiện đại, nhà cao tầng, hệ thống xử lý nước thải tiên tiến... Đó là biểu hiện của văn minh đô thị.
Văn hóa: Trong thành phố đó, người dân vẫn giữ văn hóa gói bánh chưng ngày Tết, văn hóa đi lễ chùa đầu năm (mang đậm bản sắc dân tộc, thuộc về văn hóa).