chịu

A. Lịch sử thế giới cận đại (thế kỷ XVI - XVIII) 1. Vì sao các cường quốc châu Âu phát triển hải quân mạnh mẽ vào thế kỷ XV - XVI? Sự phát triển hải quân mạnh mẽ của các cường quốc châu Âu vào thế kỷ XV - XVI có nhiều nguyên nhân đan xen, chủ yếu bao gồm: Phục vụ cho các cuộc phát kiến địa lý: Đây là nguyên nhân quan trọng nhất. Các cuộc phát kiến địa lý (như của Columbus, Vasco da Gama, Magellan) đòi hỏi những con tàu lớn, chắc chắn, có khả năng đi xa trên đại dương. Việc phát triển hải quân song hành với việc cải tiến công nghệ đóng tàu, trang bị vũ khí, giúp các cường quốc châu Âu vươn ra khám phá thế giới, tìm kiếm các tuyến đường thương mại mới, tài nguyên và thuộc địa. Thúc đẩy thương mại và xâm chiếm thuộc địa: Hải quân hùng mạnh là công cụ để bảo vệ các tuyến đường thương mại biển, tấn công tàu bè của đối phương và thiết lập sự thống trị trên biển. Điều này tạo điều kiện cho việc thiết lập các đế quốc thực dân, mang lại nguồn lợi kinh tế khổng lồ cho các cường quốc châu Âu thông qua việc khai thác tài nguyên và thị trường ở châu Mỹ, châu Á, châu Phi. Cạnh tranh và xung đột giữa các quốc gia: Các quốc gia châu Âu liên tục cạnh tranh nhau về lãnh thổ, quyền lực và ảnh hưởng. Một lực lượng hải quân mạnh mẽ là yếu tố then chốt để bảo vệ bờ biển, tấn công kẻ thù và thể hiện sức mạnh quốc gia. Sự phát triển của khoa học kỹ thuật: Những tiến bộ trong ngành hàng hải, thiên văn học, địa lý và đóng tàu đã tạo nền tảng vật chất cho việc xây dựng và vận hành các hạm đội hải quân lớn hơn, hiện đại hơn. Nhu cầu phòng thủ: Trước nguy cơ từ các thế lực bên ngoài (ví dụ: Đế chế Ottoman với hải quân mạnh ở Địa Trung Hải), các quốc gia châu Âu cũng cần phát triển hải quân để phòng thủ. 2. Nguyên nhân dẫn đến sự ra đời của các thuộc địa châu Mỹ. Sự ra đời của các thuộc địa ở châu Mỹ là kết quả của nhiều yếu tố, chủ yếu bắt nguồn từ các cuộc phát kiến địa lý và chính sách của các cường quốc châu Âu: Các cuộc phát kiến địa lý: Việc phát hiện ra châu Mỹ (năm 1492) đã mở ra một lục địa mới đầy tiềm năng, thôi thúc các cường quốc châu Âu tìm kiếm cơ hội khai thác tài nguyên, mở rộng lãnh thổ và thị trường. Nhu cầu về tài nguyên và thị trường: Châu Âu thời kỳ này đang trên đà phát triển của chủ nghĩa tư bản, nhu cầu về nguyên liệu thô (vàng, bạc, bông, thuốc lá, đường...) và thị trường tiêu thụ sản phẩm ngày càng tăng. Châu Mỹ được xem là nguồn cung cấp dồi dào và một thị trường tiềm năng. Sự bành trướng của các cường quốc châu Âu: Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha, Anh, Pháp, Hà Lan là những quốc gia đi đầu trong việc thám hiểm và chinh phục các vùng đất mới. Họ cử các đoàn thám hiểm, quân đội và người dân đến định cư, thiết lập quyền kiểm soát và khai thác tài nguyên. Áp lực dân số và tôn giáo ở châu Âu: Một số người dân châu Âu, do áp lực về đất đai, kinh tế hoặc muốn tự do tín ngưỡng (như những người Thanh giáo ở Anh), đã tìm đến châu Mỹ để xây dựng cuộc sống mới. Mục tiêu chính trị và quân sự: Việc thiết lập thuộc địa cũng là một phần trong cuộc cạnh tranh quyền lực giữa các cường quốc châu Âu. Ai kiểm soát được nhiều thuộc địa hơn sẽ có vị thế mạnh hơn trên trường quốc tế. Sự suy yếu và chênh lệch về công nghệ, vũ khí với các dân tộc bản địa: Các dân tộc bản địa ở châu Mỹ tuy có nền văn minh riêng nhưng không có các công nghệ quân sự tiên tiến như vũ khí sắt, thuốc súng, ngựa... nên đã dễ dàng bị chinh phục bởi người châu Âu. 3. Những đặc điểm chính của chế độ phong kiến châu Âu thời trung đại. Chế độ phong kiến châu Âu thời Trung đại (khoảng thế kỷ V đến thế kỷ XV) có những đặc điểm nổi bật sau: Quan hệ "Vua - Chư hầu - Nông nô": Tổ chức xã hội phân tán, quyền lực tập trung vào lãnh chúa: Thay vì một nhà nước tập quyền mạnh mẽ, quyền lực được phân chia và nắm giữ bởi các lãnh chúa phong kiến tại các lãnh địa của họ. Vua chỉ là người đứng đầu danh nghĩa, quyền lực thực tế phụ thuộc vào sự ủng hộ của các chư hầu mạnh. Quan hệ "ban ơn - nghĩa vụ" (Vassalage): Các lãnh chúa (chư hầu) nhận đất đai và sự bảo vệ từ vua hoặc chúa tể cao hơn, đổi lại họ phải trung thành, cung cấp quân sự, tài chính và tham gia triều đình khi được triệu tập. Nông nô ràng buộc với đất đai: Nông dân phần lớn là nông nô, bị ràng buộc vào mảnh đất của lãnh chúa, phải lao động khổ sai, nộp tô và các loại thuế nặng nề. Họ không có quyền tự do đi lại hay thay đổi địa vị. Kinh tế nông nghiệp là chủ yếu: Lãnh địa là đơn vị kinh tế cơ bản: Mỗi lãnh địa về cơ bản là một đơn vị tự cung tự cấp, sản xuất lương thực, nông sản và cả các vật dụng cần thiết cho đời sống. Thủ công nghiệp manh mún: Thủ công nghiệp phát triển chậm, chủ yếu phục vụ nhu cầu của lãnh chúa và dân cư trong lãnh địa. Các thành thị và phường hội thủ công nghiệp chỉ thực sự phát triển mạnh vào cuối thời Trung đại. Vai trò của Giáo hội Công giáo: Quyền lực tinh thần và thế tục to lớn: Giáo hội Công giáo có ảnh hưởng sâu sắc đến mọi mặt đời sống xã hội, từ tư tưởng, văn hóa, giáo dục đến chính trị, kinh tế. Giáo hoàng có quyền lực ngang hàng, thậm chí hơn cả vua chúa. Sở hữu nhiều ruộng đất: Giáo hội là một trong những lãnh chúa phong kiến lớn nhất. Chiến tranh phong kiến liên miên: Do quyền lực phân tán, các lãnh chúa thường xuyên xảy ra xung đột, tranh giành lãnh thổ và quyền lực, dẫn đến tình trạng chiến tranh phong kiến diễn ra triền miên. Tư tưởng và văn hóa: Chủ yếu chịu ảnh hưởng của tôn giáo, thể hiện qua kiến trúc Roman, Gothic, văn học tôn giáo, triết học kinh viện. 4. Nguyên nhân, diễn biến và kết quả của Cách mạng Anh (1640 - 1688). Nguyên nhân: Mâu thuẫn giữa chế độ phong kiến chuyên chế với sự phát triển của tư bản chủ nghĩa: Kinh tế: Sự phát triển của công thương nghiệp, đặc biệt là ngành dệt len, thương mại biển, đòi hỏi thị trường tự do, không bị các luật lệ, thuế khóa, độc quyền của chế độ phong kiến cản trở. Giới tư sản và quý tộc mới (những người làm kinh doanh, chủ xưởng, chủ tàu...) có thế lực kinh tế ngày càng lớn nhưng lại bị chế độ phong kiến kìm hãm. Chính trị: Vua Anh (thời Stuart, đặc biệt là Charles I) thi hành chính sách độc đoán, chuyên quyền, tăng thuế trái phép, đàn áp những người chống đối, điển hình là việc triệu tập Quốc hội rồi giải tán, không tuân thủ các quyền hạn của Quốc hội. Mâu thuẫn về tôn giáo: Giữa Anh giáo (do Nhà vua đứng đầu, chịu ảnh hưởng từ Công giáo) và Tín đồ Thanh giáo (muốn cải cách Giáo hội theo hướng giản dị, gần với Tin lành). Giới tư sản và quý tộc mới thường ủng hộ Thanh giáo vì họ cho rằng nó phù hợp với lối sống tiết kiệm, cần cù, đầu tư cho kinh doanh. Vua lại ủng hộ Anh giáo và đàn áp Thanh giáo. Diễn biến: Giai đoạn 1: Nội chiến (1642 - 1648): Tháng 4/1642, vua Charles I ký sắc lệnh bắt giữ các lãnh đạo Quốc hội nhưng không thành công. Tháng 8/1642, vua Charles I tuyên chiến với Quốc hội, mở đầu cuộc nội chiến. Lúc đầu, phe Hoàng gia (vua) chiếm ưu thế nhờ kinh nghiệm chiến đấu. Tuy nhiên, Oliver Cromwell đã tổ chức lại quân đội của Quốc hội theo mô hình "Đội quân mới mẫu mực" (New Model Army) với kỷ luật thép, tinh thần chiến đấu cao. Phe Quốc hội giành thắng lợi quyết định trong trận Marston Moor (1644) và Naseby (1645). Năm 1649, vua Charles I bị xử tử. Nước Anh tuyên bố cộng hòa. Giai đoạn 2: Nền Cộng hòa và Chế độ Độc tài quân sự (1649 - 1660): Nền Cộng hòa thành lập, nhưng gặp nhiều khó khăn và bất ổn. Oliver Cromwell nắm quyền, thiết lập chế độ độc tài quân sự (Bảo hộ công). Giai đoạn 3: Sự kiện "Cách mạng Vinh quang" (1688): Sau khi Cromwell qua đời, chế độ quân chủ được phục hồi (nhà Stuart trở lại ngôi vua). Hai vua mới là James II và William III, Mary II lên ngôi. Sự kiện này được gọi là "Cách mạng Vinh quang" vì diễn ra tương đối hòa bình, ít đổ máu. William III lên ngôi vua, nhưng phải chấp nhận "Tuyên ngôn Nhân quyền" (Bill of Rights) do Quốc hội đưa ra. Kết quả: Chế độ quân chủ lập hiến ra đời: Đây là kết quả quan trọng nhất. Quyền lực của nhà vua bị hạn chế đáng kể, Quốc hội nắm quyền lực lập pháp và kiểm soát chính phủ. Chế độ phong kiến chuyên chế bị xóa bỏ. Tạo điều kiện cho chủ nghĩa tư bản phát triển: Cách mạng đã dọn đường cho sự phát triển mạnh mẽ của kinh tế tư bản chủ nghĩa ở Anh, mở đường cho Anh trở thành đế quốc thực dân hùng mạnh nhất thế giới vào thế kỷ XVIII - XIX. Ảnh hưởng đến cách mạng các nước: Cách mạng Anh là cuộc cách mạng tư sản đầu tiên trên thế giới, là tấm gương và nguồn cổ vũ cho các phong trào cách mạng sau này ở châu Âu và châu Mỹ. 5. Cách mạng Mỹ (1775 - 1783) diễn ra như thế nào và ý nghĩa lịch sử của nó? Diễn biến: Nguyên nhân: Mâu thuẫn giữa 13 thuộc địa với chính quốc Anh: Chính sách cai trị hà khắc, áp đặt thuế khóa nặng nề (thuế tem, thuế chè, thuế đồ sứ...) để bù đắp chi phí chiến tranh và củng cố quyền lực của Anh trên đất Mỹ mà không cho phép các thuộc địa có đại diện trong Quốc hội Anh ("No taxation without representation" - "Không đóng thuế nếu không có đại diện"). Sự phát triển của ý thức dân tộc và khát vọng độc lập: Người dân ở 13 thuộc địa ngày càng có ý thức về sự khác biệt của mình so với người Anh, họ muốn tự quyết định vận mệnh của mình. Quá trình cách mạng: Khởi đầu (1775): Ngày 19/4/1775, cuộc đối đầu vũ trang đầu tiên diễn ra tại Lexington và Concord, mở đầu cuộc chiến tranh giành độc lập. Tuyên ngôn Độc lập (4/7/1776): Đại hội Lục địa lần thứ hai thông qua Tuyên ngôn Độc lập, tuyên bố 13 thuộc địa tách khỏi nước Anh, thành lập Hợp chúng quốc Hoa Kỳ. Tuyên ngôn khẳng định các quyền tự nhiên của con người: "Mọi người sinh ra đều bình đẳng, có quyền sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc". Cuộc chiến tranh giành độc lập: Dưới sự lãnh đạo của George Washington, quân đội thuộc địa đã chiến đấu gian khổ chống lại quân Anh. Có những giai đoạn khó khăn, nhưng với sự đoàn kết và chiến tranh nhân dân, quân đội Mỹ đã dần giành thắng lợi. Sự giúp đỡ từ bên ngoài: Pháp, Tây Ban Nha và Hà Lan đã công nhận Hợp chúng quốc Hoa Kỳ và tham gia chống Anh, giúp đỡ về quân sự và tài chính. Kết thúc chiến tranh (1783): Ngày 3/9/1783, Anh ký Hiệp ước Paris, công nhận nền độc lập của Hợp chúng quốc Hoa Kỳ. Ý nghĩa lịch sử: Đối với nước Mỹ: Giành độc lập dân tộc: Chấm dứt ách đô hộ của thực dân Anh, thành lập một quốc gia độc lập - Hợp chúng quốc Hoa Kỳ. Mở đường cho sự phát triển của chủ nghĩa tư bản: Cách mạng đã giải phóng lực lượng sản xuất, tạo điều kiện cho kinh tế tư bản chủ nghĩa phát triển mạnh mẽ trên toàn nước Mỹ. Khẳng định quyền con người và dân chủ: Tuyên ngôn Độc lập là một văn kiện lịch sử quan trọng, đề cao quyền con người, quyền tự do, bình đẳng, trở thành nguồn cảm hứng cho phong trào đấu tranh giành độc lập và dân chủ trên toàn thế giới. Đối với thế giới: Thắng lợi đầu tiên của cách mạng tư sản: Cách mạng Mỹ là thắng lợi đầu tiên của phong trào cách mạng tư sản chống chế độ phong kiến, là nguồn cổ vũ mạnh mẽ cho các cuộc cách mạng sau này, đặc biệt là Cách mạng Pháp. Thúc đẩy phong trào đấu tranh giành độc lập ở các thuộc địa: Thành công của Mỹ đã cổ vũ các dân tộc bị áp bức khác đứng lên đấu tranh giành độc lập dân tộc. 6. So sánh Cách mạng Pháp 1789 với Cách mạng Mỹ 1775 về nguyên nhân, mục tiêu và kết quả. Tiêu chí Cách mạng Mỹ (1775 - 1783) Cách mạng Pháp (1789 - 1799) Nguyên nhân Chủ yếu là mâu thuẫn giữa 13 thuộc địa với chính quốc Anh về kinh tế và chính trị: Ách áp bức, thuế khóa nặng nề, không có quyền đại diện. Mâu thuẫn sâu sắc trong xã hội Pháp giữa các đẳng cấp: Đẳng cấp thứ ba (tư sản, nông dân, thợ thủ công...) bị áp bức bởi chế độ phong kiến chuyên chế và đặc quyền của hai đẳng cấp tăng lữ, quý tộc. Nền tài chính khủng hoảng. Mục tiêu Giành độc lập dân tộc: Tách khỏi ách thống trị của Anh để thành lập một quốc gia độc lập. Lật đổ chế độ phong kiến chuyên chế, xóa bỏ đặc quyền, xây dựng chế độ cộng hòa: Đảm bảo quyền tự do, bình đẳng cho mọi công dân. Lãnh đạo Giới tư sản và quý tộc mới ở các thuộc địa. Giới tư sản (chủ yếu là đại tư sản). Tính chất Cách mạng tư sản, có yếu tố giải phóng dân tộc rõ rệt. Cách mạng tư sản triệt để nhất trong thời đại phong kiến. Kết quả Giành độc lập dân tộc, thành lập Hợp chúng quốc Hoa Kỳ. Tạo điều kiện cho chủ nghĩa tư bản phát triển. Lật đổ chế độ quân chủ chuyên chế, xóa bỏ nhiều tàn dư phong kiến. Nền cộng hòa được thiết lập (dù trải qua nhiều biến động). Tư sản nắm quyền. Ý nghĩa Thắng lợi đầu tiên của cách mạng tư sản, cổ vũ phong trào đấu tranh giành độc lập. Lật đổ chế độ phong kiến, mở đường cho chủ nghĩa tư bản phát triển, ảnh hưởng sâu sắc đến phong trào cách mạng thế giới. B. Lịch sử Việt Nam (thế kỷ X - XVIII) 1. Quá trình hình thành nhà nước phong kiến tập quyền ở Đại Việt dưới triều Đinh - Lê - Lý. Quá trình hình thành nhà nước phong kiến tập quyền ở Đại Việt dưới các triều Đinh, Lê, Lý diễn ra mạnh mẽ sau hơn 1000 năm Bắc thuộc, đánh dấu sự thống nhất và độc lập lâu dài của dân tộc: Triều Đinh (968 - 979): Bối cảnh: Sau chiến thắng chống Tống (938), đất nước rơi vào tình trạng "loạn 12 sứ quân" (khởi phát từ năm 944). Công lao của Đinh Bộ Lĩnh: Đinh Bộ Lĩnh dẹp loạn 12 sứ quân, thống nhất giang sơn vào năm 968, lên ngôi Hoàng đế, đặt tên nước là Đại Cồ Việt. Xây dựng bộ máy nhà nước: Đinh Tiên Hoàng chú trọng xây dựng chế độ tập quyền: Củng cố quân đội, ban hành luật pháp. Thiết lập hệ thống quan lại, quy định phẩm hàm. Nhà nước đóng đô ở Hoa Lư, xây dựng cung điện, chùa chiền. Tuy nhiên, bộ máy nhà nước thời Đinh còn sơ khai, chưa thật sự hoàn chỉnh. Triều Tiền Lê (980 - 1009): Bối cảnh: Sau khi Đinh Tiên Hoàng và Đinh Phế Đế bị giết, nhà Tống có ý định xâm lược Đại Cồ Việt. Lê Hoàn lên ngôi: Lê Hoàn được tôn lên làm Hoàng đế, lập ra nhà Tiền Lê. Tiếp tục xây dựng nhà nước phong kiến tập quyền: Lê Đại Hành lãnh đạo nhân dân chống quân Tống xâm lược thắng lợi (981), bảo vệ vững chắc nền độc lập. Tiếp tục củng cố và hoàn thiện bộ máy nhà nước, xây dựng quân đội mạnh. Chia cả nước thành 10 đạo (vùng quân sự), đặt quan lại phụ trách. Ban hành bộ luật "Hình thư". Tăng cường xây dựng đê điều, phát triển nông nghiệp. Triều Lý (1009 - 1225): Bối cảnh: Sau khi Lê Long Đĩnh qua đời, Lý Công Uẩn lên ngôi, lập ra nhà Lý. Xây dựng nhà nước phong kiến tập quyền hoàn chỉnh: Đây là giai đoạn nhà nước phong kiến tập quyền được xây dựng tương đối hoàn chỉnh và phát triển: Dời đô về Thăng Long (1010): Quyết định chiến lược quan trọng, tạo tiền đề cho sự phát triển lâu dài của quốc gia. Hoàn thiện bộ máy quan lại: Chia cả nước thành 24 lộ, phủ, châu, ban hành các chức quan văn, võ. Ban hành luật pháp: Bộ luật "Hình thư" thời Lê được củng cố và bổ sung. Phát triển giáo dục, khoa cử: Mở trường học, đặt ra các kỳ thi để tuyển chọn quan lại, đề cao Nho học. Xây dựng quân đội mạnh: Bao gồm quân triều đình và quân các lộ. Tăng cường sức mạnh quốc gia: Đất nước ổn định, kinh tế, văn hóa phát triển, vị thế quốc tế được nâng cao. 2. Nguyên nhân và kết quả của chiến thắng Bạch Đằng năm 938 của Ngô Quyền. Nguyên nhân thắng lợi: Kế thừa và phát huy truyền thống đấu tranh chống ngoại xâm của dân tộc: Nhân dân ta đã có truyền thống yêu nước nồng nàn, quyết tâm đánh đuổi quân xâm lược. Sự chuẩn bị chu đáo về mọi mặt của Ngô Quyền: Nắm chắc tình hình địch: Ngô Quyền dự đoán được hướng tấn công chủ yếu của quân Nam Hán là đường thủy trên sông Bạch Đằng. Trí tuệ quân sự tài tình: Ngô Quyền đã sáng tạo ra kế hoạch cắm cọc nhọn trên sông Bạch Đằng, lợi dụng quy luật thủy triều để cản bước tiến và tiêu diệt quân địch. Tập hợp sức mạnh toàn dân: Phát huy tinh thần yêu nước, huy động lực lượng dân binh tham gia chuẩn bị trận địa, phối hợp với quân chủ lực. Sử dụng chiến thuật linh hoạt, hiệu quả: Phối hợp nhử địch, đánh địch, mai phục, kết hợp thủy binh và bộ binh, tận dụng địa hình, thời tiết. Sự suy yếu và mâu thuẫn nội bộ của nhà Nam Hán: Vua Nam Hán là Lưu Cung nuôi tham vọng bành trướng, nhưng bộ máy cai trị của Nam Hán cũng có những mâu thuẫn nội bộ. Yếu tố thiên thời, địa lợi: Thời điểm chiến tranh diễn ra, thủy triều sông Bạch Đằng lên xuống tạo điều kiện thuận lợi cho việc cắm cọc và làm bẫy quân địch. Kết quả: Tiêu diệt và làm tan rã phần lớn quân Nam Hán: Đội quân xâm lược của Lưu Hoằng Tháo bị tiêu diệt gần hết, bản thân Lưu Hoằng Tháo cũng bị giết. Chấm dứt hoàn toàn ách đô hộ của phong kiến phương Bắc: Chiến thắng Bạch Đằng năm 938 đã mở ra một kỷ nguyên mới cho dân tộc Việt Nam - kỷ nguyên độc lập, tự chủ lâu dài. Mở ra thời kỳ phát triển mới của quốc gia Đại Việt: Từ đây, Việt Nam bước vào giai đoạn xây dựng và củng cố nền độc lập dân tộc, xây dựng nhà nước phong kiến độc lập. 3. So sánh chính sách đối ngoại của các triều đại Lý - Trần - Lê sơ. Tiêu chí Triều Lý (1009 - 1225) Triều Trần (1226 - 1400) Triều Lê Sơ (1428 - 1527) Mục tiêu chính Giữ vững nền độc lập, hòa bình để xây dựng đất nước: Tập trung vào củng cố nội bộ, phát triển kinh tế, văn hóa. Bảo vệ vững chắc nền độc lập dân tộc: Ưu tiên quốc phòng, sẵn sàng đối phó với nguy cơ xâm lược từ phương Bắc (chủ yếu là Nguyên - Mông). Củng cố và mở rộng lãnh thổ, khẳng định vị thế quốc gia: Vừa xây dựng đất nước, vừa tiến hành các cuộc chinh phạt, mở rộng về phía Nam. Quan hệ với phương Bắc (Tống, Nguyên - Mông, Minh) Thiết lập quan hệ hòa hiếu với nhà Tống: Dùng biện pháp mềm dẻo, ngoại giao để giữ hòa bình, tôn trọng sự cân bằng lực lượng. Tống không dám xâm lược Đại Việt. Cứng rắn, kiên quyết chống ngoại xâm: 3 lần chiến thắng quân Nguyên - Mông xâm lược, bảo vệ vững chắc nền độc lập. Coi trọng xây dựng quân đội, phát huy tinh thần đoàn kết dân tộc. Vừa mềm dẻo vừa cứng rắn với nhà Minh: Ban đầu, Lê Lợi thần phục nhà Minh để tránh xung đột sau chiến tranh, sau đó khôi phục độc lập. Sau đó, thiết lập quan hệ bình thường. Tiến hành chiến tranh mở rộng về phía Nam (Chiến tranh Đại Việt - Chiêm Thành), đưa lãnh thổ về phía Nam. Quan hệ với các nước khác (Chiêm Thành, Chân Lạp, Java...) Quan hệ hữu hảo, thương mại: Lý Thường Kiệt từng cho quân tấn công Champa để "bình định phương Nam", nhưng chủ yếu là giữ sự ổn định biên giới. Có giao thương với các nước. Giữ thái độ phòng thủ, ít can thiệp: Chủ yếu tập trung đối phó với mối đe dọa từ phương Bắc. Chủ động tấn công, mở rộng lãnh thổ: Tiến hành nhiều cuộc chiến tranh lớn với Chiêm Thành, chinh phục các vùng đất phía Nam. Triều Lê Sơ có tham vọng xây dựng một đế chế hùng mạnh. Biện pháp đối ngoại Ngoại giao mềm dẻo, kết hợp quân sự: "Ngoại thân, nội trị". Cứng rắn, kiên quyết, lấy quân sự làm chính: Đặt quốc phòng lên hàng đầu. Kết hợp quân sự, ngoại giao, chính sách mở rộng: Vừa xây dựng quốc gia, vừa tiến hành chinh phạt. Đặt nền tảng cho quá trình Nam tiến lâu dài. Đặc điểm nổi bật Thái độ mềm dẻo, giữ hòa bình, tập trung phát triển nội bộ. Tinh thần quyết chiến, quyết thắng, kiên quyết bảo vệ độc lập. Chủ động mở rộng, khát vọng bá quyền, kế thừa và phát triển truyền thống. 4. Nguyên nhân và ý nghĩa của phong trào khởi nghĩa nông dân thế kỷ X - XV. Nguyên nhân: Mâu thuẫn gay gắt giữa nông dân với địa chủ phong kiến và tầng lớp thống trị: Chế độ chiếm hữu ruộng đất của địa chủ: Ruộng đất tập trung vào tay địa chủ, vua quan, tăng lữ, khiến nông dân bị bần cùng hóa, mất đất. Tô thuế nặng nề: Nông dân phải nộp nhiều loại tô, thuế cho nhà nước và địa chủ, cùng với các loại lao dịch khác (công, cổ, phu...) khiến đời sống vô cùng khổ cực. Sự áp bức, bóc lột của quan lại, địa chủ: Quan lại tham nhũng, hà hiếp, cường hào ác bá lộng hành, chèn ép nông dân. Sự suy thoái của nhà nước phong kiến: Khi nhà nước phong kiến suy yếu, bộ máy quan lại trở nên thối nát, bất công, chính sách hà khắc, đời sống nhân dân điêu đứng, dẫn đến bùng nổ các cuộc khởi nghĩa. Ảnh hưởng của các cuộc chiến tranh, thiên tai: Các cuộc chiến tranh, thiên tai (lũ lụt, hạn hán, mất mùa...) thường xuyên xảy ra, làm đời sống nông dân càng thêm khốn khó, dễ dẫn đến bùng nổ khởi nghĩa. Truyền thống yêu nước và tinh thần quật cường của dân tộc: Nhân dân Việt Nam có truyền thống chống áp bức, đấu tranh giành quyền sống. Ý nghĩa: Phản ánh tinh thần quật cường, ý chí đấu tranh bất khuất của nhân dân: Các cuộc khởi nghĩa nông dân thể hiện sự phản kháng mạnh mẽ đối với bất công xã hội, là minh chứng cho tinh thần yêu nước, ý chí giành quyền sống, quyền tự do của người nông dân. Góp phần làm suy yếu, lung lay ách thống trị của các triều đại phong kiến: Mặc dù phần lớn các cuộc khởi nghĩa không thành công trong việc lật đổ hoàn toàn chế độ phong kiến, nhưng chúng đã làm lung lay, suy yếu nền tảng cai trị của các triều đại, buộc các nhà nước phong kiến phải có những điều chỉnh nhất định. Góp phần cổ vũ tinh thần đoàn kết dân tộc, chuẩn bị cho các phong trào cách mạng sau này: Các cuộc khởi nghĩa, dù có phạm vi và quy mô khác nhau, nhưng đều thể hiện tinh thần đoàn kết, lòng yêu nước, góp phần hun đúc nên truyền thống đấu tranh của dân tộc Việt Nam. Chuẩn bị tiền đề cho sự ra đời của các phong trào đấu tranh mới: Các cuộc khởi nghĩa nông dân đã "làm rung chuyển" chế độ phong kiến, tạo tiền đề cho các phong trào đấu tranh mới, đặc biệt là phong trào Tây Sơn cuối thế kỷ XVIII. 5. Diễn biến và kết quả của cuộc khởi nghĩa Tây Sơn. Diễn biến: Giai đoạn 1: Bùng nổ và phát triển (1771 - 1775): Tháng 5/1771, ba anh em Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ, Nguyễn Lữ dựng cờ khởi nghĩa tại Tây Sơn Thượng đạo (Bình Định). Nghĩa quân nhanh chóng lan rộng, thu hút đông đảo nông dân, thợ thủ công, binh lính, tù nhân tham gia. Nghĩa quân ban hành khẩu hiệu "lấy của nhà giàu chia cho người nghèo", "chống lại cường hào, tham quan". Nghĩa quân giải phóng một vùng đất rộng lớn ở Tây Sơn, sau đó tấn công và làm chủ vùng đất giàu có Phú Xuân (Huế). Giai đoạn 2: Đánh đổ các chính quyền phong kiến và chống ngoại xâm (1775 - 1785): Nghĩa quân Tây Sơn tiến đánh Đàng Trong, lần lượt lật đổ chính quyền chúa Nguyễn (1777). Năm 1785, Nguyễn Huệ lãnh đạo nghĩa quân đánh tan 20 vạn quân Xiêm xâm lược trong trận Rạch Gầm - Xoài Mút, bảo vệ vững chắc nền độc lập. Cuối năm 1786, Nguyễn Huệ tiến quân ra Bắc, lật đổ chính quyền chúa Trịnh, chấm dứt sự chia cắt đất nước kéo dài hơn 200 năm. Giai đoạn 3: Lật đổ các thế lực xâm lược và thành lập vương triều mới (1788 - 1789): Tháng 12/1788, Nguyễn Huệ lên ngôi Hoàng đế, lấy hiệu là Quang Trung, lãnh đạo nghĩa quân tiến quân ra Bắc. Chỉ trong vòng 5 ngày (từ 30 Tết đến mùng 5 Tết Kỷ Dậu - 1789), quân Tây Sơn dưới sự chỉ huy của Quang Trung đã thần tốc tiến công, đánh tan 29 vạn quân Thanh xâm lược trong trận Ngọc Hồi - Đống Đa, giải phóng Thăng Long. Sau đó, Quang Trung tiếp tục tiến công và đánh tan quân Xiêm xâm lược ở Hòn Chông (Rạch Gầm - Xoài Mút thứ 2). Vua Quang Trung tiến hành xây dựng và củng cố đất nước. Kết quả: Lật đổ các chính quyền phong kiến Sài - Vĩnh - Gia (chúa Nguyễn ở Đàng Trong) và Trịnh - Lê (ở Đàng Ngoài). Đánh tan các thế lực xâm lược: Đánh tan quân Xiêm (1785) và quân Thanh (1789), bảo vệ vững chắc nền độc lập dân tộc. Thống nhất đất nước sau hơn 200 năm chia cắt. Thành lập vương triều Tây Sơn (sau đó là triều Quang Trung). Thực hiện nhiều chính sách tiến bộ: Vua Quang Trung ban hành nhiều chiếu lệnh nhằm phục hồi kinh tế, phát triển văn hóa, giáo dục (chữ Nôm, chữ Quốc ngữ...). 6. Vì sao phong trào đấu tranh chống phong kiến cuối thế kỷ XVII - XVIII ở Việt Nam diễn ra nhiều nơi? Phong trào đấu tranh chống phong kiến cuối thế kỷ XVII - XVIII ở Việt Nam diễn ra mạnh mẽ và lan rộng nhiều nơi do sự tích tụ và bùng phát của nhiều yếu tố: Sự suy thoái nghiêm trọng của chế độ phong kiến: Mâu thuẫn giữa nhân dân với tầng lớp thống trị ngày càng gay gắt: Các chính sách cai trị hà khắc, đặc quyền đặc lợi của tầng lớp vua quan, địa chủ, tô thuế nặng nề, quan lại tham nhũng, hoành hành khiến đời sống nhân dân vô cùng khổ cực. Cơ cấu xã hội có sự phân hóa: Sự bần cùng hóa của nông dân và sự giàu lên nhanh chóng của một bộ phận địa chủ, thương nhân tạo ra những mâu thuẫn sâu sắc. Chính quyền trung ương suy yếu, bộ máy quan lại thối nát: Các triều đại như Lê Sơ, Mạc, Trịnh - Nguyễn đều bộc lộ những dấu hiệu suy thoái, quản lý yếu kém, chỉ chăm lo cho lợi ích cá nhân, không quan tâm đến đời sống nhân dân. Sự xuất hiện của các chính sách hà khắc và sai lầm: Các chính sách quân sự, tô thuế, lao dịch thường xuyên gây gánh nặng cho nhân dân. Việc tranh giành quyền lực giữa các phe phái, các tập đoàn phong kiến gây ra nội chiến, tàn phá đất nước, ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống người dân. Sự phát triển của kinh tế hàng hóa và sự xuất hiện của các tầng lớp xã hội mới: Mặc dù bị kìm hãm bởi chế độ phong kiến, nhưng hoạt động thương nghiệp, thủ công nghiệp vẫn có những bước phát triển nhất định. Điều này làm xuất hiện một số tầng lớp xã hội mới như thương nhân, thợ thủ công có tiềm lực kinh tế, họ cũng mong muốn thay đổi chế độ để tạo điều kiện phát triển. Vai trò của các lãnh tụ khởi nghĩa và tinh thần quật cường của nhân dân: Sự xuất hiện của các lãnh tụ có tài năng, có uy tín, cùng với tinh thần yêu nước, sẵn sàng đứng lên đấu tranh chống áp bức của nhân dân đã thúc đẩy các cuộc khởi nghĩa bùng nổ và lan rộng. Ảnh hưởng của các cuộc chiến tranh và thiên tai: Các cuộc xung đột, chiến tranh giữa các tập đoàn phong kiến (Trịnh - Nguyễn phân tranh) và các cuộc xâm lược từ bên ngoài (như quân Thanh) cũng làm đời sống nhân dân khốn khó, tạo cơ hội và động lực cho các cuộc khởi nghĩa bùng phát. Tính chất lan tỏa của thông tin và sự kết nối: D