I. “Kiểu văn bản” là gì?
- Kiểu văn bản là cách phân loại văn bản theo mục đích giao tiếp. Trong chương trình Ngữ văn, có 4 kiểu văn bản chính:
1. Tự sự (kể chuyện, tường thuật sự việc)
2. Miêu tả (tái hiện đặc điểm, hình ảnh)
3. Biểu cảm (bộc lộ cảm xúc, tâm trạng)
4. Nghị luận (trình bày ý kiến, quan điểm)
(Ngoài ra còn có: thuyết minh, hành chính – công vụ,... ở lớp cao hơn)
II. Dạng bài "Phân tích kiểu văn bản câu hỏi" là gì?
- Đây là kiểu câu hỏi yêu cầu bạn:
+ Xác định kiểu văn bản được sử dụng trong một đoạn trích hoặc văn bản cụ thể.
+ Giải thích vì sao đó là kiểu văn bản đó (dựa vào đặc điểm nội dung và hình thức).
+ Có thể yêu cầu phân tích tác dụng của việc sử dụng kiểu văn bản ấy.
III. Các bước làm bài phân tích kiểu văn bản
Bước 1: Đọc kỹ đoạn văn hoặc văn bản cho sẵn
- Xác định xem mục đích giao tiếp của văn bản là gì: kể chuyện, miêu tả, bày tỏ cảm xúc hay nêu quan điểm.
Bước 2: Nhận diện kiểu văn bản
- Dựa vào dấu hiệu đặc trưng:
1. Tự sự: Có cốt truyện, nhân vật, sự kiện, ngôi kể (thường là ngôi thứ nhất hoặc ba)
2. Miêu tả: Có hình ảnh, màu sắc, âm thanh, cảm giác; dùng nhiều tính từ, từ tượng hình
3. Biểu cảm: Có từ ngữ cảm xúc, câu cảm thán; bộc lộ tâm trạng, suy nghĩ chủ quan
5. Nghị luận: Có luận điểm, luận cứ, dẫn chứng; nêu và bàn luận một vấn đề
Bước 3: Trả lời câu hỏi
+ Trình bày rõ: Văn bản thuộc kiểu nào? Vì sao?
+ Dẫn chứng cụ thể từ văn bản.
+ Nếu đề yêu cầu, hãy phân tích thêm tác dụng của việc sử dụng kiểu văn bản đó.
IV. Ví dụ minh họa
- Đề bài mẫu:
Đọc đoạn văn sau và trả lời câu hỏi:
“Mỗi buổi sáng, khi mặt trời vừa hé rạng, cả cánh đồng như bừng tỉnh. Những giọt sương long lanh trên lá lúa, ánh lên sắc cầu vồng rực rỡ. Từng đàn chim ríu rít chuyền cành, gọi nhau bay về phía mặt trời.”
- Câu hỏi: Đoạn văn trên thuộc kiểu văn bản nào? Vì sao?
=> Trả lời:
+ Đoạn văn trên thuộc kiểu văn bản miêu tả.
+ Vì: Đoạn văn tập trung tái hiện hình ảnh cánh đồng vào buổi sáng, sử dụng nhiều từ ngữ gợi hình ảnh và cảm giác như: mặt trời hé rạng, giọt sương long lanh, sắc cầu vồng, chim ríu rít...
+ Tác dụng: Giúp người đọc hình dung được vẻ đẹp tươi sáng, yên bình của buổi sáng trên cánh đồng.
V. Mẹo phân biệt nhanh các kiểu văn bản:
+ Câu hỏi kiểm tra mục đích: Nếu trả lời là... thì kiểu văn bản là...
+ Văn bản này kể lại điều gì?  Tự sự
+ Văn bản này vẽ nên hình ảnh gì? Miêu tả
+ Văn bản này bộc lộ cảm xúc gì? Biểu cảm
+ Văn bản này trình bày ý kiến gì? Nghị luận

Để phân tích kiểu văn bản câu hỏi, bạn cần nắm rõ cấu trúc, đặc điểm và mục đích của kiểu văn bản này, cũng như cách trình bày phân tích sao cho rõ ràng và logic. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết, đơn giản và dễ hiểu:

✅ I. Văn bản câu hỏi là gì?
Văn bản câu hỏi là loại văn bản được tạo ra với mục đích đặt câu hỏi để tìm hiểu thông tin, bày tỏ thắc mắc hoặc dẫn dắt người đọc/người nghe suy nghĩ về một vấn đề nào đó.

Ví dụ: Văn bản “Ai ơi mồng chín tháng tư” là một dạng văn bản câu hỏi.

✅ II. Đặc điểm của văn bản câu hỏi
Đặc điểm
Giải thích
1. Có sử dụng câu hỏi
Các câu hỏi có thể là câu nghi vấn, tu từ, hoặc câu cảm thán mang hình thức nghi vấn.
2. Tạo sự gợi mở
Không đưa ra kết luận rõ ràng, mà khơi gợi suy nghĩ cho người đọc/người nghe.
3. Mang tính đối thoại
Có thể được trình bày dưới dạng đối đáp, trao đổi giữa các nhân vật hoặc giữa người viết và người đọc.
4. Thể hiện cảm xúc
Dùng câu hỏi để thể hiện tâm trạng: thắc mắc, buồn, vui, tiếc nuối, trách móc, yêu thương…
5. Dẫn dắt tư duy
Câu hỏi nhằm làm nổi bật vấn đề, buộc người đọc phải suy nghĩ, phản biện, hoặc đồng cảm.

✅ III. Cách phân tích một văn bản câu hỏi
🔸 Bước 1: Xác định câu hỏi trong văn bản
Đó là câu hỏi trực tiếp hay tu từ?
Ai là người hỏi? Hỏi ai? Hỏi để làm gì?
🔸 Bước 2: Tìm hiểu mục đích của câu hỏi
Nhằm tìm kiếm câu trả lời thật sự?
Hay để thể hiện cảm xúc, thái độ?
Dẫn dắt người đọc suy nghĩ gì?
🔸 Bước 3: Phân tích nội dung câu hỏi
Câu hỏi nói lên vấn đề gì?
Có liên quan gì đến hoàn cảnh xã hội, lịch sử, con người?
🔸 Bước 4: Phân tích nghệ thuật
Biện pháp tu từ: câu hỏi tu từ, điệp từ, so sánh, ẩn dụ, v.v.
Ngôn ngữ: giàu cảm xúc, gợi hình, giản dị hay sâu sắc?
🔸 Bước 5: Đưa ra nhận xét, đánh giá
Tác dụng của việc dùng câu hỏi trong văn bản đó là gì?
Tạo hiệu quả gì trong việc truyền tải nội dung, cảm xúc?

✅ IV. Ví dụ minh họa ngắn
Văn bản:

“Mẹ ơi, sao buổi chiều hôm ấy mẹ không đợi con về?”
🔍 Phân tích:

Câu hỏi tu từ, không cần câu trả lời.
Thể hiện nỗi đau, sự tiếc nuối của người con với mẹ đã mất.
Nghệ thuật: Câu hỏi ngắn, giàu cảm xúc, gây ám ảnh.
Tác dụng: Gợi tình cảm, tạo chiều sâu tâm trạng, khiến người đọc xúc động.

✅ Gợi ý kết bài (khi viết bài phân tích)
Văn bản câu hỏi không chỉ đơn giản là những câu thắc mắc, mà còn là phương tiện để người viết bày tỏ cảm xúc, khơi gợi suy nghĩ và tạo ấn tượng sâu sắc trong lòng ng đc