CHIẾN TRANH THẾ GIỚI THỨ HAI (1939–1945)

1. Nguyên nhân
Hòa ước Versailles (1919) và hệ thống trật tự sau CTTG I bất công, áp đặt cho Đức và đồng minh → Đức căm phẫn, nuôi mộng phục thù.
Khủng hoảng kinh tế 1929–1933 → nhiều nước rơi vào khủng hoảng, phong trào phát xít nổi lên mạnh mẽ:

Đức (Hitler, Quốc xã).
Italia (Mussolini, phát xít Ý).
Nhật Bản (quân phiệt, Thiên hoàng Hirohito).
Các nước phát xít lập phe Trục (Đức – Italia – Nhật), đề ra kế hoạch chia lại thế giới bằng bạo lực, gây chiến tranh xâm lược.
Anh, Pháp, Mỹ lúc đầu có chính sách nhân nhượng, dung túng phát xít, hy vọng đẩy phát xít đánh vào Liên Xô.

2. Diễn biến chính
Giai đoạn 1: Phe Trục thắng thế (9/1939 – 6/1941)
1/9/1939: Đức tấn công Ba Lan → Anh, Pháp tuyên chiến với Đức.
9/1939–6/1940: Đức tấn công, chiếm Na Uy, Đan Mạch, Hà Lan, Bỉ, rồi tiến vào Pháp (6/1940). Pháp đầu hàng, chính phủ Pétain lập chính quyền bù nhìn ở Vichy.
Mặt trận Tây Âu sụp đổ, Anh đơn độc chống Đức (Trận không chiến Anh 1940).
9/1940: Đức, Italia, Nhật ký Hiệp ước Tam cường → chính thức thành lập phe Trục.
22/6/1941: Đức phát động Chiến dịch Barbarossa tấn công Liên Xô.

Giai đoạn 2: Phe Đồng minh phản công (6/1941 – 1943)
12/1941: Nhật tấn công Trân Châu Cảng (Hawaii, Mỹ) → Mỹ tuyên chiến Nhật, tham gia cùng phe Đồng minh (Liên Xô, Anh, Pháp tự do).
1942: Đức – Nhật mở rộng chiến tranh:

Đức tiến sâu vào lãnh thổ Liên Xô, uy hiếp Moscow, Leningrad, Stalingrad.
Nhật chiếm nhiều vùng Đông Nam Á, đe dọa Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương.
1942–1943: Các trận đánh quyết định:

Stalingrad (7/1942 – 2/1943): Liên Xô thắng lớn, quân Đức thua thảm → bước ngoặt của chiến tranh.
El Alamein (Bắc Phi, 1942): Quân Anh đánh bại quân Đức–Ý.
Midway (6/1942): Mỹ thắng Nhật ở Thái Bình Dương.

Giai đoạn 3: Đồng minh phản công toàn diện (1944 – 1945)
6/6/1944: Liên quân Anh – Mỹ mở mặt trận thứ hai ở Tây Âu, đổ bộ Normandie (Pháp).
Liên Xô phản công mạnh từ phía Đông, giải phóng nhiều nước Đông Âu.
5/1945: Liên Xô chiếm Berlin, Hitler tự sát (30/4/1945) → Đức ký văn kiện đầu hàng vô điều kiện (9/5/1945).
8/1945: Mỹ ném bom nguyên tử xuống Hiroshima (6/8) và Nagasaki (9/8).
15/8/1945: Nhật Bản đầu hàng vô điều kiện.
2/9/1945: Lễ ký đầu hàng chính thức trên chiến hạm Missouri (Mỹ) → Chiến tranh thế giới thứ hai kết thúc.

3. Kết quả
Phe Đồng minh thắng, phe Trục thất bại hoàn toàn.
Thiệt hại:

Hơn 60 triệu người chết, hơn 90 triệu người bị thương.
Nhiều thành phố, nền kinh tế, cơ sở hạ tầng bị phá hủy nặng nề.
Đức, Nhật, Italia mất hết thuộc địa, trở thành nước bại trận.
Mỹ, Liên Xô nổi lên thành hai siêu cường → mở đầu thời kỳ Chiến tranh Lạnh.

4. Ý nghĩa – Hệ quả
Đập tan chủ nghĩa phát xít – kẻ thù tàn bạo nhất của loài người.
Thay đổi bản đồ chính trị thế giới: nhiều nước được giải phóng, chế độ phát xít sụp đổ.
Thúc đẩy cao trào giải phóng dân tộc ở châu Á, châu Phi, Mỹ Latinh (trong đó có Việt Nam giành độc lập 1945).
Thành lập Liên Hợp Quốc (10/1945) → duy trì hòa bình, an ninh thế giới.
Đặt nền móng cho trật tự thế giới hai cực: Mỹ – Liên Xô.