Nhân vật Lân trong tiểu thuyết Cửa sông của nhà văn Nguyễn Minh Châu là một hình tượng tiêu biểu, thể hiện những mâu thuẫn nội tâm và sự đau khổ của con người trong xã hội sau chiến tranh. Lân là một người đàn ông đã trải qua nhiều khó khăn, đau đớn trong cuộc sống, đặc biệt là trong mối quan hệ với gia đình và xã hội. Tính cách của Lân được xây dựng đầy mâu thuẫn: anh vừa mạnh mẽ, quyết liệt, vừa yếu đuối, bất lực trong việc thay đổi tình thế. Chính vì vậy, Lân trở thành một nhân vật đầy bi kịch, phản ánh những bất công trong cuộc sống mà con người phải đối mặt.

Lân là một người nông dân cần cù, chịu thương chịu khó, nhưng cũng đầy khắc khoải về cuộc sống sau chiến tranh. Trong bối cảnh xã hội thời đó, Lân không thể tìm ra lối thoát cho bản thân, khi mọi thứ dường như không còn như trước. Anh là một hình mẫu của những con người đã cống hiến sức lực trong chiến tranh, nhưng khi hòa bình đến, họ lại trở nên bị bỏ rơi, không có đất sống.

Tuy nhiên, chính những mâu thuẫn trong tâm hồn Lân lại tạo nên chiều sâu cho nhân vật này. Anh luôn băn khoăn, suy nghĩ về tương lai, về gia đình và những gì mình đã mất. Dù có những lúc hành động như một người yếu đuối, nhưng không thể phủ nhận rằng Lân là một người có lòng tự trọng và khát vọng sống. Sự đấu tranh giữa các yếu tố trong tâm hồn anh đã khiến nhân vật Lân trở nên gần gũi và đầy cảm động, khiến người đọc dễ dàng đồng cảm và suy ngẫm.

Nhìn chung, nhân vật Lân trong Cửa sông không chỉ là một hình mẫu điển hình của những người nông dân sau chiến tranh mà còn là biểu tượng của những con người bị dằn vặt bởi những lựa chọn trong cuộc sống. Lân không thể thoát khỏi sự đau khổ của chính mình, nhưng chính những đau đớn ấy lại tạo nên giá trị nhân văn sâu sắc cho nhân vật này trong tiểu thuyết.

Người thầy đầu tiên là một truyện ngắn xuất sắc của Ai-tơ-ma-tốp kể về thầy giáo Đuy-sen qua hồi ức bà viện sĩ An-tư-nai Xu-lai-ma-nô-va, vốn là học trò trước đây của thầy Đuy-sen.  Hình ảnh một người thầy tuyệt đẹp và đáng kính là cảm nhận sâu sắc nhất của mỗi chúng ta khi đọc truyện ngắn này. Khi đến vùng núi quê hương của cô bé An-tư-nai. Thầy Đuy-sen còn trẻ lắm. Học vấn của thầy lúc đó chưa cao, nhưng trái tim thầy dạt dào tình nhân ái và sôi sục nhiệt tình cách mạng. Một mình thầy lao động hằng tháng trời, phạt cỏ, trát lại vách, sửa cánh cửa, quét dọn cái sân..., biến cái chuồng ngựa của phú nông hoang phế đã lâu ngày thành một cái trường khiêm tốn nằm bên hẻm núi, cạnh con đường vào cái làng nhỏ của người Kir-ghi-di, vùng Trung Á nghèo nàn lạc hậu Khi An-tư-nai và các bạn nhỏ đến thăm trường với bao tò mò “xem thử thầy giáo đang làm gì, ở đấy cũng hay” thì thấy thầy “từ trong cửa bước ra, người bê bết đất”. Thầy Đuy-sen “mỉm cười, niềm nở” quệt mồ hôi trên mặt, rồi ôn tồn hỏi: “Đi đâu về thế, các em gái”. Trước các “vị khách” nhỏ tuổi, thầy hiền hậu nói: “Các em ghé vào đây xem là hay lắm, các em chả sẽ học tập ở đây là gì? Còn trường của các em thì có thể nói là đã xong đến nơi rồi...?” Đuy-sen đúng là một người thầy vĩ đại, cử chỉ của thầy rất hồn nhiên. Thầy hiền hậu nói lên những lời ấm áp lay động tâm hồn tuổi thơ. Mới gặp các em nhỏ xa lạ lần đầu mà thầy đã nhìn thấy, đã thấu rõ cái khao khát muốn được học hành của các em: “các em chả sẽ học tập ở đây là gì?” Thầy “khoe” với các em về chuyện đắp lò sưởi trong mùa đông..., thầy báo tin vui trường học đã làm xong “có thể bắt đầu học được rồi”. Thầy mời chào hay khích lệ? Thầy nói với các em nhỏ người dân tộc miền núi chưa từng biết mái trường là gì bằng tất cả tình thương mênh mông: “Thế nào, các em có thích học không? Các em sẽ đi học chứ?” Thầy Đuy-sen quả là có tài, giàu kinh nghiệm sư phạm. Chỉ sau một vài phút gặp gỡ, vài câu nói nhẹ nhàng, thầy đã chiếm lĩnh tâm hồn tuổi thơ. Thầy đã khơi dậy trong lòng các em nhỏ người miền núi niềm khao khát được đi học. Với An-tư-nai, thầy nhìn thấu tâm can em, cảm thông cảnh ngộ mồ côi của em, thầy an ủi và khen em một cách chân tình: “An-tư-nai, cái tên hay quá, mà em thì chắc là ngoan lắm phải không?”. Câu nói ấy cùng với nụ cười hiền hậu của Đuy-sen đã khiến cho cô gái dân tộc thiểu số bé nhỏ, bất hạnh “thấy lòng ấm hẳn lại”. Đuy-sen là người thầy đầu tiên, người thầy khai tâm khai sáng cho An-tư- nai. Thầy hiền hậu, thầy yêu thương tuổi thơ. Thầy đã đốt cháy lên trong lòng các em ngọn lửa nhiệt tình khát vọng và khát vọng đi học. Đuy-sen là hình ảnh tuyệt đẹp của một ông thầy tuổi thơ. Con đường tuổi trẻ là con đường học hành. Trên con đường đầy nắng đẹp ấy, anh chị và mỗi chúng ta sẽ được dìu dắt qua nhiều thầy, cô giáo. Cũng như An-tư-nai, trong tâm hồn mỗi chúng ta luôn luôn chói ngời những người thầy, những Đuy-sen cao đẹp. Ai-ma-tốp đã viết nên một truyện ngắn dưới dạng hồi ức chân thực, cảm động. Hình ảnh Đuy-sen – người thầy đầu tiên và hình ảnh An-tư-nai, cô bé mồ côi khát khao được đi học, được tác giả nói đến với tất cả sự ca ngợi, với niềm thương mến bao la. Người thầy trong truyện ngắn là người thầy của tình thương đến với tuổi thơ, đem ánh sáng cách mạng làm thay đổi mọi cuộc đời. Ngọn lửa tình thương như toả sáng trang văn Ai-ma-tốp, mãi mãi làm ấm áp lòng người. Thầy Đuy-sen càng trở nên gần gũi trong niềm thương mến của tuổi thơ chúng ta.