So sánh nền văn minh Văn Lang - Âu Lạc, Chăm Pa và Phù Nam
Tiêu chí
Văn Lang - Âu Lạc
Chăm Pa
Phù Nam
Thời gian hình thành
Văn Lang: TK VII TCN, Âu Lạc: TK III TCN
Cuối TK II - đầu TK III
Khoảng TK I - TK VII
Vị trí địa lý
Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ
Trung Bộ Việt Nam
Nam Bộ Việt Nam và Campuchia
Chính trị
Chế độ quân chủ, vua Hùng, An Dương Vương
Chế độ quân chủ, chia thành tiểu quốc
Chế độ quân chủ, vua đứng đầu
Kinh tế
Nông nghiệp lúa nước, nghề thủ công, săn bắn, đánh cá
Thương mại phát triển, nông nghiệp, đánh bắt cá
Thương mại hàng hải, nông nghiệp, thủ công nghiệp
Văn hóa - Tín ngưỡng
Thờ cúng tổ tiên, tục xăm mình, tín ngưỡng phồn thực
Ảnh hưởng văn hóa Ấn Độ, theo Hindu giáo và Phật giáo
Ảnh hưởng văn hóa Ấn Độ, theo Hindu giáo và Phật giáo
Kiến trúc - Nghệ thuật
Trống đồng, thạp đồng, nhà sàn
Đền tháp Chăm, tượng thần Shiva, văn khắc
Đền, tượng thần Hindu, văn khắc Sanskrit
Quan hệ với nước ngoài
Giao lưu với Trung Quốc, các bộ tộc xung quanh
Giao thương với Ấn Độ, Trung Quốc, các nước Đông Nam Á
Là trung tâm thương mại, giao thương mạnh với Ấn Độ, Trung Quốc
Điểm giống nhau:
Đều là những nền văn minh cổ đại ở Việt Nam, có hệ thống nhà nước sơ khai.
Kinh tế chủ yếu dựa vào nông nghiệp, thủ công nghiệp và thương mại.
Ảnh hưởng văn hóa từ các nền văn minh khác (Trung Quốc, Ấn Độ).
Điểm khác nhau:
Văn Lang - Âu Lạc thiên về nông nghiệp lúa nước, ít chịu ảnh hưởng từ Ấn Độ.
Chăm Pa và Phù Nam chịu ảnh hưởng mạnh từ văn hóa Ấn Độ, đặc biệt là Hindu giáo và Phật giáo.
Phù Nam là trung tâm thương mại phát triển nhất, trong khi Văn Lang - Âu Lạc có nền kinh tế chủ yếu dựa vào nông nghiệp.
 Văn Lang - Âu Lạc có bản sắc riêng gắn liền với văn hóa lúa nước, trong khi Chăm Pa và Phù Nam có sự giao thoa mạnh với văn minh Ấn Độ.
 

 
 
 

Điểm giống nhau:
Cơ sở kinh tế:
Cả ba nền văn minh đều phát triển dựa trên nền kinh tế nông nghiệp trồng lúa nước, tận dụng điều kiện tự nhiên thuận lợi từ các lưu vực sông lớn (sông Hồng với Văn Lang - Âu Lạc, sông Thu Bồn với Chăm Pa, và sông Cửu Long với Phù Nam).
Ngoài nông nghiệp, các nền văn minh đều có các hoạt động bổ trợ như chăn nuôi, thủ công và đánh bắt thủy sản.
Tổ chức xã hội:
Làng là đơn vị tổ chức xã hội phổ biến, phản ánh lối sống cộng đồng gắn bó của cư dân cổ.
Vai trò cư dân bản địa:
Cư dân bản địa đóng vai trò chủ đạo trong việc xây dựng và phát triển văn minh, dù có sự giao thoa với các nền văn hóa bên ngoài.
Phong tục tập quán:
Cả ba đều có tập quán ở nhà sàn, phù hợp với môi trường nhiệt đới ẩm và phòng tránh lũ lụt.
Văn hóa tinh thần:
Đời sống văn hóa phong phú, gắn liền với sản xuất nông nghiệp, thể hiện qua các lễ hội, tín ngưỡng thờ cúng tự nhiên.

Điểm khác nhau:
Tiêu chí
Văn Lang - Âu Lạc
Chăm Pa
Phù Nam
Niên đại
Thế kỷ VII TCN - thế kỷ II TCN
Thế kỷ II - thế kỷ XVII
Thế kỷ I - thế kỷ VII
Địa bàn
Bắc Bộ Việt Nam (lưu vực sông Hồng)
Duyên hải miền Trung Việt Nam
Nam Bộ Việt Nam (châu thổ sông Cửu Long)
Tín ngưỡng tôn giáo
Thờ cúng tổ tiên, sùng bái tự nhiên (mặt trời, sông núi)
Chịu ảnh hưởng mạnh từ Hindu giáo và Phật giáo
Ảnh hưởng Hindu giáo, thờ thần Vishnu
Phong tục tập quán
Thích âm nhạc, ca múa, lễ hội; đúc trống đồng
Ưa ca múa, lễ hội; xây tháp gạch
Xăm mình, ăn trầu, làm bánh chưng, bánh giày
Thành tựu nổi bật
Thành Cổ Loa, trống đồng Đông Sơn
Thánh địa Mỹ Sơn, tháp Po Nagar
Tượng thần Vishnu, cảng Óc Eo, ngoại thương
Kinh tế đặc trưng
Nông nghiệp, đúc đồng, làm gốm phát triển
Nông nghiệp, khai thác lâm sản, xây dựng
Nông nghiệp, ngoại thương đường biển mạnh
Nhà nước
Quân chủ sơ khai (vua Hùng, An Dương Vương)
Quân chủ chuyên chế, chịu ảnh hưởng Ấn Độ
Quân chủ chuyên chế, vua quyền lực tối cao