Đông Nam Á là một khu vực rộng lớn và có sự phân chia rõ rệt giữa các khu vực đất liền và hải đảo. Sự khác biệt về địa hình và khí hậu giữa hai phần này là rất rõ rệt và ảnh hưởng sâu sắc đến đặc điểm tự nhiên, kinh tế và xã hội của khu vực.

1. Khác biệt về địa hình:
Đông Nam Á đất liền: Phần đất liền của Đông Nam Á chủ yếu bao gồm các quốc gia như Thái Lan, Myanmar, Lào, Campuchia và Việt Nam. Địa hình của khu vực này chủ yếu là đồng bằng, đồi núi thấp và cao nguyên. Các đồng bằng lớn như đồng bằng sông Mekong và đồng bằng sông Cửu Long ở Việt Nam có đất phù sa màu mỡ, thích hợp cho nông nghiệp. Ngoài ra, khu vực này còn có các dãy núi như dãy núi Annam, dãy núi Shan ở Myanmar, và dãy núi Đông Trường Sơn.
Đông Nam Á hải đảo: Đông Nam Á hải đảo bao gồm các quốc gia như Indonesia, Philippines, Singapore, Brunei, và phần lớn là các quần đảo. Địa hình của khu vực này chủ yếu là đảo, vịnh, và biển. Các đảo lớn và nhỏ phân tán khắp các vùng biển, tạo nên một vùng biển đảo rộng lớn với các bãi cát, vịnh, đầm phá và các dãy núi lửa. Indonesia, ví dụ, là một quần đảo gồm hơn 17.000 đảo lớn nhỏ, trong đó có nhiều núi lửa đang hoạt động.
2. Khác biệt về khí hậu:
Đông Nam Á đất liền: Khu vực đất liền của Đông Nam Á chủ yếu có khí hậu nhiệt đới gió mùa, với mùa mưa và mùa khô rõ rệt. Nền nhiệt độ khá cao quanh năm, với lượng mưa nhiều trong mùa mưa (thường từ tháng 5 đến tháng 10). Tuy nhiên, khí hậu có sự phân hóa rõ rệt giữa các khu vực, ví dụ, miền Bắc Việt Nam và miền Bắc Thái Lan có mùa đông khá lạnh, trong khi các khu vực khác trong bán đảo Đông Dương lại có khí hậu nóng ẩm quanh năm.
Đông Nam Á hải đảo: Khí hậu của khu vực hải đảo cũng chủ yếu là khí hậu nhiệt đới gió mùa, nhưng đặc biệt hơn, do có nhiều hải đảo và vùng biển, khu vực này có sự tác động mạnh mẽ của biển cả, khiến cho khí hậu có sự ôn hòa hơn so với đất liền. Các đảo của Indonesia và Philippines, ví dụ, có khí hậu khá ổn định quanh năm, ít biến động về nhiệt độ. Tuy nhiên, khu vực hải đảo này dễ bị ảnh hưởng bởi các hiện tượng thiên nhiên như bão và gió mùa, đặc biệt là vào mùa bão từ tháng 6 đến tháng 11.
3. Ảnh hưởng đối với đời sống và kinh tế:
Đông Nam Á đất liền: Địa hình và khí hậu đất liền thuận lợi cho việc phát triển nông nghiệp, đặc biệt là các loại cây trồng như lúa, ngô, cao su, và cà phê. Các đồng bằng phù sa lớn giúp sản xuất nông sản rất phong phú. Tuy nhiên, khí hậu gió mùa cũng đôi khi gây khó khăn khi có mùa mưa kéo dài, dễ dẫn đến lũ lụt, ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp.
Đông Nam Á hải đảo: Mặc dù đất đai không nhiều và không bằng các khu vực đất liền về diện tích trồng trọt, nhưng khu vực này lại có lợi thế về nghề đánh bắt hải sản và phát triển du lịch biển. Khí hậu ôn hòa và nhiều bãi biển đẹp giúp các quốc gia như Philippines, Indonesia và Malaysia thu hút lượng lớn khách du lịch quốc tế. Tuy nhiên, vùng hải đảo dễ bị ảnh hưởng bởi bão, động đất, và sóng thần do khu vực này nằm trong "Vành đai lửa" của Thái Bình Dương.
4. Tóm lại:
Sự khác biệt về địa hình và khí hậu giữa Đông Nam Á đất liền và Đông Nam Á hải đảo không chỉ tạo ra sự đa dạng trong cảnh quan và khí hậu mà còn ảnh hưởng đến các hoạt động kinh tế, xã hội của từng khu vực. Khu vực đất liền có lợi thế về nông nghiệp, trong khi khu vực hải đảo lại phát triển mạnh về du lịch và hải sản. Sự hiểu biết về đặc điểm này giúp chúng ta nhận thức rõ hơn về sự phát triển và thách thức mà mỗi khu vực phải đối mặt.