Văn minh Trung Hoa thời kỳ cổ - trung đại là một trong những nền văn minh lâu đời và phát triển nhất trong lịch sử nhân loại. Nền văn minh này đã để lại nhiều thành tựu nổi bật trên các lĩnh vực văn hóa, khoa học, triết học, nghệ thuật, và công nghệ. Dưới đây là một số thành tựu tiêu biểu:

1. Về khoa học và công nghệ
Giấy: Người Trung Hoa đã phát minh ra giấy vào khoảng thế kỷ 2 sau Công Nguyên (thời Đông Hán), một phát minh mang tính cách mạng trong việc lưu giữ và truyền bá kiến thức. Giấy thay thế cho các vật liệu viết trước đây như vải, tre, gỗ, làm cho việc sao chép và truyền bá thông tin trở nên dễ dàng và rẻ tiền hơn.
In ấn: Trung Hoa phát minh ra kỹ thuật in khắc gỗ và sau đó là in bằng bản kim loại, giúp cho việc sao chép sách vở và tài liệu trở nên nhanh chóng và rẻ hơn, tạo điều kiện cho việc phổ biến kiến thức rộng rãi, đặc biệt là vào thời kỳ nhà Đường (618-907).
La bàn: Trung Hoa là nơi phát minh ra la bàn vào khoảng thế kỷ 4 sau Công Nguyên. Đây là một phát minh quan trọng giúp hỗ trợ các cuộc thám hiểm và giao thương, và sau này được lan truyền sang các nền văn minh khác.
Thuốc súng: Phát minh của người Trung Hoa về thuốc súng (khoảng thế kỷ 9) đã thay đổi hoàn toàn diện mạo của chiến tranh và ảnh hưởng đến nhiều quốc gia trong suốt các thế kỷ sau.
Rượu và giấy: Ngoài giấy, Trung Hoa còn phát minh ra rượu từ nho và gạo, cùng với một loạt các tiến bộ trong công nghệ chế tạo đồ gốm, vải vóc và kim loại.
2. Về triết học
Nho giáo: Sáng lập bởi Khổng Tử (551-479 TCN), Nho giáo là một hệ thống triết lý và đạo đức được coi là nền tảng của nền văn hóa Trung Hoa và ảnh hưởng sâu sắc đến các quốc gia Đông Á như Nhật Bản, Hàn Quốc, Việt Nam. Nho giáo chú trọng vào việc giáo dục, lễ nghi, nhân nghĩa, và trật tự xã hội.
Đạo giáo: Đạo giáo, với các tư tưởng của Lão Tử và Trang Tử, phản ánh một triết lý sống hòa hợp với thiên nhiên, chú trọng đến sự vô vi (không can thiệp), tự do cá nhân và sự tìm kiếm sự bình an trong nội tâm. Đạo giáo cũng có ảnh hưởng sâu rộng trong đời sống tâm linh và văn hóa Trung Hoa.
Phật giáo: Mặc dù có nguồn gốc từ Ấn Độ, nhưng khi Phật giáo du nhập vào Trung Hoa, nó đã phát triển mạnh mẽ và kết hợp với các yếu tố văn hóa Trung Hoa, hình thành nên các trường phái Phật giáo đặc trưng như Thiền tông, Tịnh độ tông. Phật giáo ảnh hưởng đến các giá trị đạo đức, tâm linh và đời sống của người Trung Hoa.
3. Về văn học
Thơ ca: Thơ Đường (thế kỷ 7-10) là một trong những đỉnh cao của văn học cổ điển Trung Hoa. Các thi nhân nổi tiếng như Lý Bạch, Đỗ Phủ đã sáng tác những bài thơ tuyệt tác thể hiện sự kết hợp giữa cảm xúc cá nhân và thiên nhiên. Thơ Đường không chỉ đẹp về hình thức mà còn sâu sắc trong ý tưởng, phản ánh những giá trị nhân văn và triết lý sống.
Tiểu thuyết cổ điển: Trung Hoa cũng là quê hương của nhiều tác phẩm tiểu thuyết vĩ đại như "Hồng Lâu Mộng" của Tào Tuyết Cần, "Tam quốc diễn nghĩa" của La Quán Trung, "Thủy hử" của Shi Nai'an và "Phong Thần diễn nghĩa" của Xu Zhonglin. Những tác phẩm này không chỉ nổi bật về nghệ thuật kể chuyện mà còn phản ánh những giá trị lịch sử, văn hóa và xã hội của Trung Hoa.
4. Về nghệ thuật và kiến trúc
Nghệ thuật hội họa: Hội họa Trung Hoa cổ đại đặc biệt chú trọng đến sự hòa hợp giữa con người và thiên nhiên, thường xuyên miêu tả cảnh quan thiên nhiên với phong cách vẽ đơn giản, tinh tế nhưng đầy ẩn ý. Các họa sĩ nổi tiếng như "Bích Hải Đường" (Trương Quảng) và "Vương Mạnh" đã để lại những tác phẩm kinh điển.
Kiến trúc: Các công trình kiến trúc cổ đại Trung Hoa như Cung điện Forbidden City (Tử Cấm Thành) ở Bắc Kinh, Vạn Lý Trường Thành, hay các đền đài, chùa chiền đều thể hiện sự tinh xảo trong thiết kế, tôn vinh vũ trụ quan và giá trị văn hóa đặc sắc của dân tộc. Các công trình này có ảnh hưởng mạnh mẽ đến kiến trúc của các quốc gia trong khu vực.
5. Về giáo dục
Hệ thống thi cử: Trung Hoa cổ đại đã phát triển một hệ thống thi cử (khoa cử) nhằm chọn lựa quan lại, có ảnh hưởng sâu rộng đến các quốc gia Đông Á, bao gồm Việt Nam. Các kỳ thi được tổ chức định kỳ để tuyển chọn những người tài giỏi vào các cơ quan chính quyền, thúc đẩy sự học hỏi và nâng cao trình độ dân trí trong xã hội.
6. Về pháp luật và chính trị
Hệ thống pháp luật: Trung Hoa cổ đại cũng có những hệ thống pháp luật khá chặt chẽ, đặc biệt là dưới thời nhà Hán, nhà Đường. Các bộ luật như "Hán thư", "Đường luật" đã đóng góp lớn vào việc xây dựng trật tự xã hội, quy định rõ ràng quyền lợi và nghĩa vụ của công dân trong xã hội.

Với những thành tựu nổi bật trong các lĩnh vực như khoa học, triết học, văn học, nghệ thuật và chính trị, văn minh Trung Hoa cổ - trung đại đã để lại những dấu ấn sâu sắc trong lịch sử thế giới. Những phát minh và tư tưởng của họ không chỉ ảnh hưởng đến Trung Hoa mà còn lan rộng ra toàn cầu, góp phần làm phong phú nền văn hóa nhân loại.