Việc vận chuyển các chất qua màng sinh chất (vận chuyển thụ động, chủ động, xuất - nhập bào) là cơ sở để giải thích nhiều hiện tượng trong đời sống và sản xuất. Dưới đây là các ứng dụng cụ thể:
Hiện tượng làm mứt trái cây hoặc muối dưa cải
Khi cho đường vào trái cây hoặc muối vào rau quả, môi trường bên ngoài trở thành môi trường ưu trương (nồng độ chất tan cao hơn bên trong tế bào). Theo cơ chế thẩm thấu, nước từ trong tế bào trái cây và rau quả sẽ vận chuyển qua màng sinh chất ra ngoài để cân bằng nồng độ. Kết quả là trái cây/rau quả bị mất nước, dai hơn và đường/muối thấm vào bên trong giúp bảo quản thực phẩm lâu hơn.
Tại sao khi bón quá nhiều phân, cây có thể bị héo và chết?
Bón quá nhiều phân làm nồng độ chất khoáng ở môi trường đất cao hơn nồng độ dịch bào của rễ cây (môi trường ưu trương). Lúc này, thay vì hấp thụ nước, nước từ trong tế bào lông hút của rễ sẽ thoát ra ngoài môi trường đất theo cơ chế thẩm thấu. Tế bào bị mất nước, dẫn đến hiện tượng co nguyên sinh, làm cây bị héo và chết nếu không được tưới nước kịp thời để làm loãng nồng độ phân bón.
Hiện tượng rau bị héo và cách làm rau tươi trở lại
Khi rau để ngoài trời nắng, nước thoát ra ngoài qua màng tế bào khiến tế bào mất nước và bị co lại, làm rau héo. Khi ta ngâm rau vào nước sạch (môi trường nhược trương), nước sẽ thẩm thấu ngược lại vào bên trong tế bào. Tế bào trương nước đẩy màng sinh chất sát vào thành tế bào, giúp rau trở nên căng mọng và tươi trở lại.
Giải thích hiện tượng rửa rau bằng nước muối
Khi ngâm rau vào nước muối loãng, môi trường bên ngoài là ưu trương đối với các loại vi khuẩn và vi sinh vật bám trên rau. Nước từ trong cơ thể vi khuẩn sẽ bị rút ra ngoài qua màng sinh chất, khiến vi khuẩn bị mất nước, co nguyên sinh và bị ức chế hoạt động hoặc tiêu diệt, giúp rau sạch hơn.
Ứng dụng trong y tế: Tiêm truyền dịch
Các dung dịch tiêm truyền vào tĩnh mạch (như nước biển, đường) phải là dung dịch đẳng trương (có nồng độ chất tan tương đương với nồng độ trong máu và tế bào). Nếu tiêm dung dịch nhược trương, nước sẽ tràn vào làm vỡ hồng cầu. Nếu tiêm dung dịch ưu trương, hồng cầu sẽ bị mất nước và teo lại. Cả hai trường hợp đều gây nguy hiểm đến tính mạng.
Cơ chế hấp thụ thuốc trong cơ thể
Nhiều loại thuốc được thiết kế để vận chuyển qua màng tế bào theo cơ chế khuếch tán (vận chuyển thụ động) hoặc nhờ các kênh protein (khuếch tán tăng cường). Việc hiểu rõ cách các phân tử thuốc đi qua màng sinh chất giúp các nhà khoa học bào chế thuốc sao cho đạt hiệu quả hấp thụ cao nhất tại các cơ quan mục tiêu.
 
 
 
 
 

Việc vận dụng kiến thức về vận chuyển các chất qua màng sinh chất (chủ yếu là cơ chế thẩm thấu và khuếch tán) giúp giải thích nhiều hiện tượng trong đời sống và sản xuất năm 2025:
 
1. Hiện tượng muối dưa, cà bị nhăn và mặn
Cơ chế: Khi muối dưa, ta tạo ra một môi trường ưu trương (nồng độ chất tan bên ngoài cao hơn bên trong tế bào rau, quả).
Giải thích:Thẩm thấu: Nước từ trong tế bào dưa, cà đi ra ngoài màng sinh chất để cân bằng nồng độ, khiến tế bào mất nước và bị nhăn nheo.
Khuếch tán: Các phân tử muối từ bên ngoài đi ngược vào trong tế bào, làm cho dưa có vị mặn. 
 
2. Tại sao bón quá nhiều phân hóa học cây lại bị héo?
Cơ chế: Bón quá nhiều phân làm tăng nồng độ chất tan trong đất, biến môi trường đất thành môi trường ưu trương so với tế bào lông hút của rễ.
Giải thích: Nước không thể thẩm thấu vào rễ, thậm chí nước từ trong tế bào rễ còn bị rút ra ngoài môi trường đất. Điều này khiến cây bị mất nước nghiêm trọng, dẫn đến hiện tượng héo lá hoặc chết rễ. 
 
3. Ngâm rau sống trong nước muối loãng
Cơ chế: Tạo môi trường ưu trương nhẹ đối với các sinh vật gây hại (vi khuẩn, trứng giun sán) trên bề mặt rau.
Giải thích: Khi ngâm nước muối loãng, nước trong tế bào vi khuẩn hoặc các vi sinh vật sẽ bị rút ra ngoài qua màng sinh chất theo cơ chế thẩm thấu, khiến chúng bị mất nước và chết hoặc suy yếu, giúp rau sạch hơn.Lưu ý: Nếu ngâm nước muối quá đậm đặc và quá lâu, rau cũng sẽ bị mất nước và trở nên nhăn nheo, giảm độ tươi ngon. 
 
4. Làm siro hoa quả (như dâu, sấu, mơ)
Cơ chế: Khi rắc đường lên hoa quả, nồng độ đường bên ngoài cực cao tạo môi trường ưu trương.
Giải thích: Nước từ trong các tế bào hoa quả thẩm thấu ra ngoài để hòa tan đường, tạo thành dịch siro. Đồng thời, một lượng đường khuếch tán ngược vào trong tế bào khiến quả có vị ngọt và chắc lại. 
 
5. Vẩy nước lên rau để giữ tươi
Cơ chế: Tạo môi trường nhược trương bên ngoài lá rau.
Giải thích: Nước sẽ thẩm thấu qua màng sinh chất vào bên trong tế bào, giúp tế bào trương nước, duy trì độ căng và giữ cho rau không bị héo.