Việc đưa các công thức vào bảng tính (như Excel hay Google Sheets) được xem là cách điều khiển tính toán tự động trên dữ liệu là nhờ vào hai cơ chế cốt lõi sau: Tham chiếu Địa chỉ Ô (Cell Reference) và Tính toán Tự động (Automatic Recalculation).

1. 📍 Cơ chế Tham chiếu Địa chỉ Ô
Thiết lập mối quan hệ: Công thức không chỉ tính toán các con số cụ thể mà còn sử dụng địa chỉ ô (ví dụ: A1, B5, C2:C10) để tham chiếu đến các ô chứa dữ liệu đầu vào.
Điều khiển đầu vào: Khi bạn nhập một công thức như =A1+B1 vào ô C1, bạn đã điều khiển chương trình bảng tính lấy giá trị từ ô A1 và B1, thực hiện phép cộng, và hiển thị kết quả tại C1. Bất cứ khi nào giá trị trong A1 hoặc B1 thay đổi, kết quả ở C1 phải được cập nhật theo. Đây chính là hành vi "tự động" và "có điều khiển".
2. 🔄 Cơ chế Tính toán Tự động (Automatic Recalculation)
Phát hiện thay đổi: Phần mềm bảng tính được lập trình để tự động theo dõi các ô dữ liệu được tham chiếu trong công thức.
Cập nhật kết quả: Ngay khi một giá trị đầu vào (trong các ô tham chiếu) bị thay đổi hoặc chỉnh sửa, chương trình sẽ tự động tính toán lại tất cả các công thức phụ thuộc vào ô đó và cập nhật kết quả hiển thị ngay lập tức (trừ khi người dùng thiết lập chế độ tính toán thủ công).
Lợi ích:

Giảm thiểu lỗi thủ công: Loại bỏ việc phải tính toán lại mọi thứ bằng tay khi có sự thay đổi dữ liệu.
Tiết kiệm thời gian: Đặc biệt hiệu quả với các bảng tính lớn và phức tạp.
Đảm bảo tính nhất quán: Luôn đảm bảo rằng các kết quả cuối cùng là chính xác và dựa trên dữ liệu đầu vào mới nhất.
Nói cách khác, công thức đóng vai trò là một lệnh hướng dẫn được nhúng vào ô tính. Lệnh này chỉ định hành động (ví dụ: cộng, nhân, tính trung bình) và đối tượng (địa chỉ ô dữ liệu), và chương trình bảng tính là bộ xử lý tự động thực thi lệnh đó mỗi khi đối tượng thay đổi.

Bạn có muốn tìm hiểu thêm về các loại tham chiếu ô (tương đối, tuyệt đối) trong bảng tính không?

Video này cung cấp hướng dẫn chi tiết về cách thiết lập và điều khiển chế độ tính toán tự động trong Excel, giải thích cách các công thức hoạt động một cách tự động. How to Make Excel Formulas Calculate Automatically