Biểu hiện của thói ỷ lại rất đa dạng. Trong học tập, có những học sinh không chịu tự học, chỉ biết chép bài, hỏi bài bạn hoặc trông chờ sự “cứu trợ” từ thầy cô và gia đình. Trong lao động, có người không chịu rèn luyện tay nghề, chờ đợi sự bao cấp, giúp đỡ từ tập thể. Trong đời sống, nhiều người thụ động, gặp khó khăn liền than vãn và đẩy trách nhiệm sang cho người khác. Tất cả đều là biểu hiện của thói quen sống dựa dẫm, thiếu bản lĩnh.

Nguyên nhân của hiện tượng này bắt nguồn từ nhiều phía. Thứ nhất, bản thân mỗi người thiếu ý chí, thiếu khát vọng vươn lên, sợ khó, sợ khổ. Thứ hai, gia đình và nhà trường đôi khi nuông chiều, bao bọc quá mức, vô tình khiến con trẻ không hình thành tinh thần tự lập. Thứ ba, một bộ phận người trẻ quen hưởng thụ, sống ảo, ngại lao động thực tế, từ đó nảy sinh tâm lý ỷ lại.

Hậu quả của thói ỷ lại rất nghiêm trọng. Với cá nhân, ỷ lại khiến con người mất đi cơ hội trui rèn bản lĩnh và kỹ năng sống. Một học sinh quen chép bài sẽ không đủ kiến thức để bước vào đời. Một thanh niên chỉ biết dựa dẫm sẽ khó cạnh tranh trong xã hội hiện đại. Với tập thể, ỷ lại tạo ra gánh nặng, khiến những người xung quanh phải gồng gánh thay. Xa hơn, thói quen này làm thui chột tinh thần sáng tạo, khiến xã hội trở nên ì ạch, kém phát triển.

Ngược lại, lịch sử và đời sống đã chứng minh: những ai biết tự lực đều đạt thành công. Người khuyết tật vẫn vươn lên học tập, lao động và cống hiến, chứng minh rằng nghị lực con người có thể chiến thắng số phận. Những tấm gương ấy khẳng định: chỉ khi tự đứng trên đôi chân của mình, chúng ta mới thực sự trưởng thành.

Vậy, mỗi người cần làm gì để khắc phục thói ỷ lại? Trước hết, phải rèn luyện tinh thần tự lập và trách nhiệm ngay từ những việc nhỏ nhất. Mỗi học sinh cần tự giác học tập, chủ động khám phá tri thức thay vì chỉ chờ thầy cô truyền đạt. Cha mẹ cần dạy con biết tự lo cho bản thân, dám chịu trách nhiệm với hành động của mình. Nhà trường và xã hội cũng cần tạo môi trường khuyến khích sự sáng tạo, đề cao năng lực cá nhân, thay vì bao cấp hay dung dưỡng sự thụ động.

Tóm lại, thói ỷ lại là một căn bệnh nguy hiểm, cản trở sự phát triển của mỗi cá nhân và của cả cộng đồng. Mỗi chúng ta cần ý thức rằng: chỉ có nỗ lực, tự lập mới đem lại thành công bền vững. Hãy dũng cảm đứng trên đôi chân của mình, sống chủ động và trách nhiệm, để khẳng định giá trị bản thân và góp phần xây dựng một xã hội năng động, văn minh.

Trong cuộc sống hiện đại, con người ngày càng được hỗ trợ bởi các điều kiện vật chất, công nghệ và sự quan tâm từ gia đình, xã hội. Tuy nhiên, cũng chính từ đó, một bộ phận người lại dần hình thành thói ỷ lại – một thói quen dựa dẫm, trông chờ vào người khác, thay vì nỗ lực tự thân vận động. Đây là một biểu hiện tiêu cực đang âm thầm làm suy yếu tinh thần tự lập và trách nhiệm của con người, đặc biệt là giới trẻ.

Thói ỷ lại là việc không chủ động giải quyết vấn đề của bản thân, mà dựa vào người khác để đạt được mục đích. Người có thói quen ỷ lại thường không dám đương đầu với khó khăn, không có chính kiến, thiếu trách nhiệm và luôn trốn tránh hành động. Họ sống thụ động, trông chờ vào sự hỗ trợ của người thân, bạn bè, thậm chí của xã hội, mà không nhận thức được rằng mỗi cá nhân cần tự chịu trách nhiệm cho cuộc đời mình.

Thói ỷ lại không chỉ ảnh hưởng đến sự phát triển của bản thân, mà còn gây hại cho sự tiến bộ của xã hội. Một người ỷ lại sẽ không thể phát huy hết năng lực cá nhân, luôn trong trạng thái trì trệ, thiếu động lực phấn đấu. Khi số lượng những người như vậy ngày càng tăng, xã hội sẽ phải gánh chịu hậu quả của một thế hệ thiếu bản lĩnh, thiếu sáng tạo và kém thích nghi. Đáng lo ngại hơn, ỷ lại còn dẫn đến tâm lý “ăn bám”, khiến con người đánh mất lòng tự trọng và sự độc lập – những phẩm chất cốt lõi làm nên giá trị của một con người chân chính.

Trong thực tế, chúng ta dễ dàng bắt gặp biểu hiện của thói ỷ lại ở nhiều lứa tuổi. Có học sinh không học bài vì nghĩ rằng “có thầy cô lo”, sinh viên không lo tìm việc vì “bố mẹ nuôi được”, người lao động chây lười vì “nhà nước sẽ hỗ trợ”... Những suy nghĩ và hành động ấy tưởng chừng nhỏ, nhưng lâu dài sẽ tạo nên sự yếu kém cả về tư duy lẫn hành động, khiến con người bị bỏ lại phía sau trong một xã hội cạnh tranh khốc liệt.

Ngược lại với ỷ lại là tinh thần tự lập, chủ động và có trách nhiệm. Đây là những đức tính rất cần được rèn luyện và trau dồi từ khi còn nhỏ. Chỉ khi con người dám chịu trách nhiệm với chính mình, tự tìm cách vươn lên trong cuộc sống, thì mới thực sự trưởng thành và có thể đóng góp tích cực cho xã hội.

Tất nhiên, trong một số hoàn cảnh, con người cần đến sự giúp đỡ của người khác – đó là điều bình thường và nhân văn. Tuy nhiên, nếu biến sự giúp đỡ thành chỗ dựa thường xuyên, con người sẽ trở nên phụ thuộc. Điều quan trọng là phải biết tự đứng dậy sau mỗi lần vấp ngã, thay vì chờ người khác đỡ mình dậy mãi mãi.

Tóm lại, thói ỷ lại là một thói quen có hại, cần được nhận thức rõ và loại bỏ. Trong một thế giới luôn thay đổi, chỉ những ai chủ động, kiên cường và không ỷ lại mới có thể nắm bắt cơ hội, vượt qua thử thách và khẳng định được giá trị bản thân. Mỗi người, đặc biệt là thế hệ trẻ, hãy học cách tự lập, tự cường để trở thành những công dân có trách nhiệm, sống có ý nghĩa và đóng góp tích cực cho cộng đồng.