II. Một số ví dụ minh họa cụ thể
1. Ví dụ về hiện thực lịch sử
+ Ngày 2/9/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn Độc lập, khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.
+ Chiến tranh thế giới thứ hai xảy ra từ 1939 đến 1945.
+ Trận Bạch Đằng năm 1288, quân dân nhà Trần đánh bại quân Nguyên-Mông.
=> Những sự kiện này là sự thật đã xảy ra và không thay đổi, dù cách nhìn nhận về chúng có thể khác nhau.
2. Ví dụ về lịch sử được con người nhận thức
- Cùng là cuộc kháng chiến chống Pháp (1946–1954):
+ Người Việt nhìn nhận là cuộc đấu tranh giành độc lập chính nghĩa.
+ Người Pháp (thời đó) có thể nhìn nhận là cuộc nổi dậy của thuộc địa.
- Về cuộc kháng chiến chống Mỹ (1954–1975):
+ Người Việt gọi là Chiến tranh chống Mỹ cứu nước, là cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc.
+ Một số tài liệu phương Tây gọi là Chiến tranh Việt Nam, với cách tiếp cận khác (tập trung vào góc độ xung đột chính trị - quân sự giữa các phe).
+ Tượng đài, sách giáo khoa, phim lịch sử ở các nước khác nhau cũng thể hiện cách nhận thức lịch sử khác nhau, dù cùng một sự kiện.
=>  Tóm lại
+ Hiện thực lịch sử: Là cái đã xảy ra – khách quan, không thay đổi.
+ Lịch sử được nhận thức: Là cách con người hiểu và giải thích những điều đã xảy ra – mang tính chủ quan, đa dạng, có thể thay đổi theo thời gian và góc nhìn.

1. Khái niệm
Hiện thực lịch sử: Là tất cả những gì đã thực sự xảy ra trong quá khứ, khách quan, không phụ thuộc vào ý chí hay suy nghĩ của con người. Nó tồn tại dù con người có biết hay không.
Lịch sử được con người nhận thức: Là những hiểu biết, tái hiện, đánh giá của con người về hiện thực lịch sử. Nó mang tính chủ quan, phụ thuộc vào tri thức, quan điểm, thời đại, hệ tư tưởng của người nghiên cứu.

2. Điểm khác nhau
Tiêu chí
Hiện thực lịch sử
Lịch sử được con người nhận thức
Bản chất
Khách quan, sự kiện đã xảy ra
Chủ quan, do con người ghi chép, lý giải
Tồn tại
Tồn tại độc lập, không thay đổi
Có thể thay đổi, bổ sung, điều chỉnh theo nhận thức mới
Ví dụ
Chiến thắng Bạch Đằng năm 938 thực sự diễn ra
Sử sách chép lại Lý Thường Kiệt, Ngô Quyền là anh hùng, cách giải thích nguyên nhân thắng lợi…
Tính chất
Không lặp lại, đã kết thúc
Có thể tái hiện, tranh luận, nghiên cứu mãi về sau

3. Ví dụ cụ thể
Hiện thực lịch sử:

Ngày 2/9/1945, tại Quảng trường Ba Đình, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn Độc lập.
Trận Điện Biên Phủ năm 1954 quân ta đánh bại thực dân Pháp.
Lịch sử được con người nhận thức:

Trong sách lịch sử, sự kiện 2/9/1945 được mô tả là mốc son chói lọi mở ra kỷ nguyên độc lập, tự do cho dân tộc.
Trận Điện Biên Phủ được các nhà sử học phân tích như “một sự kiện làm thay đổi cục diện thế giới”, “chiến thắng lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu”.

👉 Tóm lại: Hiện thực lịch sử là cái đã xảy ra, còn lịch sử được con người nhận thức là cách con người hiểu, ghi chép và lý giải về nó.

Chào bạn, mình sẽ giúp bạn so sánh sự khác nhau giữa "hiện thực lịch sử" và "lịch sử được con người nhận thức" kèm theo ví dụ nhé.
Hiện thực lịch sử và Lịch sử được con người nhận thức: Giống và Khác nhau
Dựa trên kiến thức đã học:
Nội dung
Hiện thực lịch sử
Lịch sử được con người nhận thức (Nhận thức lịch sử)
Giống nhau
- Đều cho biết về những gì đã diễn ra trong quá khứ.
- Đều cho biết về những gì đã diễn ra trong quá khứ.
Khác nhau
- Chỉ có một: Hiện thực lịch sử là duy nhất, không thể thay đổi.
- Rất đa dạng, phong phú: Cùng một hiện thực lịch sử nhưng có thể có nhiều cách nhận thức, nhiều quan điểm khác nhau.
 
- Tồn tại khách quan: Độc lập, không phụ thuộc vào ý muốn chủ quan hay nhận thức của con người.
- Mang tính chủ quan: Phụ thuộc vào người nhận thức (nhà sử học, nhà nghiên cứu, hoặc người dân) với các yếu tố như quan điểm, bối cảnh xã hội, văn hóa, thông tin có được, phương pháp nghiên cứu...
 
- Có trước nhận thức lịch sử: Hiện thực đã xảy ra và tồn tại trước khi con người nhận thức về nó.
- Xuất hiện sau hiện thực lịch sử: Là kết quả của quá trình tìm hiểu, nghiên cứu, diễn giải hiện thực lịch sử.
 
- Không thể thay đổi theo thời gian.
- Có thể thay đổi theo thời gian: Khi có thêm sử liệu mới, cách tiếp cận mới, hoặc bối cảnh xã hội thay đổi, nhận thức về lịch sử cũng có thể được điều chỉnh, bổ sung.
Ví dụ minh họa
Hiện thực lịch sử: Ngày 2 tháng 9 năm 1945, tại Quảng trường Ba Đình (Hà Nội), Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản "Tuyên ngôn độc lập", khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Đây là một sự kiện đã thực sự diễn ra.
Lịch sử được con người nhận thức (Nhận thức lịch sử):
- Về thắng lợi của Cách mạng tháng Tám năm 1945 ở Việt Nam, đa số quan điểm cho rằng đây là kết quả của sự kết hợp các yếu tố chủ quan và khách quan thuận lợi, cùng với sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh. Đây là nhận thức chung được thừa nhận.
- Tuy nhiên, cũng có những quan điểm, nhận thức khác. Ví dụ, một số sử gia phương Tây có thể cho rằng Cách mạng tháng Tám là một sự "ăn may" hoặc chỉ là kết quả của sự sụp đổ quyền lực từ bên ngoài, mà không nhấn mạnh vai trò của đấu tranh cách mạng trong nước. Đây là những cách diễn giải khác nhau dựa trên góc nhìn và sử liệu họ lựa chọn.
Tóm lại:
Hiện thực lịch sử là những gì đã thực sự xảy ra trong quá khứ, một sự thật khách quan duy nhất.
Lịch sử được con người nhận thức là cách chúng ta hiểu, diễn giải và tái hiện lại những gì đã xảy ra đó, và cách hiểu này thì đa dạng, có thể thay đổi tùy thuộc vào nhiều yếu tố.
Hy vọng, sự so sánh này giúp bạn hiểu rõ hơn về hai khái niệm này!