Khi truyền dịch cho người bệnh, nguyên lý vận chuyển các chất qua màng tế bào đóng một vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh lưu lượng dịch và các thành phần trong cơ thể. Sự hiểu biết về các cơ chế vận chuyển qua màng có thể giúp giải thích cách mà dịch truyền đi vào cơ thể và tác động đến các tế bào, mô, cơ quan.

Các kiểu truyền dịch chính cho người bệnh có thể được giải thích dựa trên các cơ chế vận chuyển qua màng như sau:

1. Khuếch tán (Diffusion):

• Khuếch tán là quá trình di chuyển của các phân tử từ vùng có nồng độ cao đến vùng có nồng độ thấp qua màng bán thấm. Khi truyền dịch cho bệnh nhân, các phân tử nước, điện giải hoặc chất dinh dưỡng trong dịch truyền sẽ khuếch tán qua màng tế bào từ huyết tương vào mô hoặc ngược lại, tùy thuộc vào sự chênh lệch nồng độ.
• Ví dụ: Khi truyền dịch chứa natri clorua (NaCl) vào máu, nồng độ của Na+ trong dịch truyền và máu sẽ tạo ra sự chênh lệch nồng độ, giúp sodium khuếch tán vào trong tế bào và các mô.

2. Thẩm thấu (Osmosis):

• Thẩm thấu là quá trình di chuyển của nước qua màng bán thấm từ vùng có nồng độ chất tan thấp (ít muối, ít chất) sang vùng có nồng độ chất tan cao hơn (nhiều muối, nhiều chất) nhằm đạt được sự cân bằng nồng độ chất tan.
• Khi truyền dịch, đặc biệt là dịch truyền chứa các chất điện giải (ví dụ: dung dịch NaCl), sẽ có sự chuyển động của nước từ huyết tương vào các tế bào hoặc ngược lại, tùy vào nồng độ của các chất trong dịch truyền so với máu.
• Dịch truyền ưu trương (nồng độ chất tan cao hơn huyết tương) sẽ hút nước từ tế bào vào máu, trong khi dịch truyền nhược trương (nồng độ chất tan thấp hơn huyết tương) sẽ đưa nước từ máu vào tế bào.

3. Vận chuyển chủ động (Active transport):

• Vận chuyển chủ động là quá trình di chuyển các phân tử qua màng tế bào theo chiều ngược lại với gradient nồng độ, sử dụng năng lượng dưới dạng ATP. Quá trình này liên quan đến các bơm ion như bơm natri-kali ATPase, giúp duy trì sự cân bằng ion trong cơ thể.
• Khi truyền dịch, các bơm ion trong tế bào có thể giúp điều chỉnh sự phân phối ion giữa các khoang trong cơ thể (máu, dịch ngoại bào, dịch nội bào) để duy trì sự cân bằng điện giải. Điều này rất quan trọng trong việc phục hồi thể trạng cho bệnh nhân bị mất nước hoặc rối loạn điện giải.

4. Sự di chuyển của các chất qua các kênh ion:

• Màng tế bào có các kênh ion giúp vận chuyển các ion (như natri, kali, canxi) theo chiều gradient nồng độ hoặc theo tín hiệu kích thích (như điện thế màng).
• Trong quá trình truyền dịch, việc sử dụng các dung dịch có chứa các chất điện giải như kali, natri sẽ giúp duy trì sự cân bằng ion, điều chỉnh mức độ pH của cơ thể và hỗ trợ quá trình trao đổi chất.

*Tóm lại:
Dịch truyền được sử dụng theo các chỉ định cụ thể dựa trên sự hiểu biết về các cơ chế vận chuyển qua màng như khuếch tán, thẩm thấu, vận chuyển chủ động và kênh ion. Dựa vào tình trạng của bệnh nhân, bác sĩ sẽ chọn loại dịch (như dịch đẳng trương, ưu trương, nhược trương) và tốc độ truyền để điều chỉnh cân bằng nước và điện giải trong cơ thể, từ đó phục hồi tình trạng bệnh lý của người bệnh.