Lý thuyết Công nghệ 9 Bài 5: Thực hành: Nối dây dẫn điện 

• Nội dung chính

    - Biết được các yêu cầu của mối nối dây dẫn điện.

    - Hiểu được 1 số phương pháp nối dây dẫn điện.

    - Nối được một số mối nối dây dẫn điện.

I. Dụng cụ, vật liệu và thiết bị

    - Dụng cụ: Kìm cắt dây, kìm mỏ nhọn, kìm tròn, tua vít, dao nhỏ, mỏ hàn, ...

    - Vật liệu và thiết bị: Hộp nối dây, đai ốc nối dây, dây điện lõi một sợi, dây điện mềm lõi nhiều sợi, giấy ráp, băng dính cách điện, nhựa thông, thiếc hàn, ...

II. Nội dung và trình tự thực hành

1. Một số kiến thức bổ trợ

a. Các loại mối nối dây dẫn điện

    - Chất lượng các mối nối ảnh hưởng đến sự làm việc của mạng điện.

    - Mối nối lỏng khiến mạch dễ bị đứt, phát sinh tia lửa điện gây cháy thiết bị.

b. Yêu cầu mối nối

    • Dẫn điện tốt: các mặt tiếp xúc phải sạch và diện tích tiếp xúc lớn để điện trở là nhỏ nhất.

    • Có độ bền cơ học cao: có thể chịu được sức kéo, rung chuyển.

    • An toàn điện: cách điện tốt.

    • Đảm bảo về mặt mĩ thuật : mối nối gọn gàng, sạch sẽ.

2. Qui trình chung nối dây dẫn điện

Bước 1. Bóc vỏ cách điện

    • Dùng kìm hoặc dao, không cắt vào lõi.

    • Có 2 cách bóc vỏ cách điện.

       ◦ Bóc cắt vát: Đặt dao vào điểm cắt và gọt lớp vỏ bọc cách điện với một góc 30^o. Với dây có tiết diện nhỏ, nên dùng kìm tuốt dây để bóc vỏ cách điện.

       ◦ Bóc phân đoạn: Dùng cho loại dây có hai lớp cách điện. Lớp cách điện ngoài được cắt lệch với lớp trong khoảng 5-8mm.

Bước 2. Làm sạch lõi

    • Làm sạch lõi bằng giấy ráp (giấy nhám) đến khi thấy ánh kim để mối nối tiếp xúc tốt.

Bước 3. Nối dây

    a. Nối dây dẫn theo đường thẳng (nối nối tiếp)

    • Dây dẫn lõi 1 sợi:

       ◦ Uốn gập lõi: Chia đoạn lõi thành hai phần (phần trong đủ quấn khoảng 6 vòng, phần ngoài từ 5-6 vòng), uốn vuông góc hai dây và móc chúng vào nhau.

       ◦ Vặn xoắn: Giữ đúng vị trí rồi xoắn hai dây vào nhau 2-3 vòng, sau đó dùng kìm vặn xoắn lần lượt dây này vào dây kia 4-6 vòng. Hoàn thiện mối nối bằng cách dùng 2 kìm cặp những vòng ngoài cùng, vặn ngược chiều nhau, siết mối nối vừa đủ chặt và đều.

       ◦ Kiểm tra mối nối theo yêu cầu đặt ra.

    • Dây dẫn lõi nhiều sợi:

       ◦ Bóc vỏ cách điện và làm sạch lõi: làm sạch từng sợi lõi và không làm đứt sợi dây nhỏ nào.

       ◦ Lồng lõi: xòe đều các sợi của lõi thành hình nan quạt, lồng các sợi lõi đan chéo nhau.

       ◦ Vặn xoắn: Lần lượt quấn và miết đều những sợi của lõi này nên lõi kia khoảng 3 – 5 vòng, cắt bỏ dây thừa.

       ◦ Kiểm tra mối nối: chắc, đều, đẹp.

    b. Nối rẽ (nối phân nhánh)

    • Dây dẫn lõi 1 sợi:

       ◦ Uốn gập lõi: Đặt dây chính và dây nhánh vuông góc với nhau, uốn gập lõi dây nhánh.

       ◦ Vặn xoắn: Dùng kìm quấn dây nhánh lên dây chính, xoắn tiếp khoảng 7 vòng rồi cắt bỏ dây thừa. Sau đó, siết chặt mối nối vừa đủ, không nên chặt quá làm hỏng dây dẫn.

       ◦ Kiểm tra mối nối: chắc chắn, đều, đẹp.

    • Dây dẫn lõi nhiều sợi:

       ◦ Bóc vỏ cách điện và làm sạch lõi.

       ◦ Nối dây: tách lõi dây dẫn làm 2 phần bằng nhau. Đặt lõi dây nhánh vào giữa đoạn lõi dây chính và lần lượt văn xoắn từng nửa lõi dây nhánh khoảng 3 – 4 vòng, quấn ngược chiều nhau. Cắt bỏ phần thừa.

       ◦ Kiểm tra mối nối: chắc chắn, đều, đẹp.

    c. Nối dây dùng phụ kiện

    • Nối bằng vít:

       ◦ Làm đầu nối:

          ▪ Làm khuyên kín: uốn lõi thành vòng khuyên lớn đường kính vít, cùng chiều siết chặt của vít. Xoắn 1 – 2 vòng đầu vít vào lõi dây.

          ▪ Làm khuyên hở: đường kính vòng khuyên phải lớn hơn đường kính vít.

       ◦ Nối dây: đặt vòng khuyên lên chỗ nối, đặt tiếp vòng đệm, vít rồi dùng tua vít vặn chặt.

    • Nối bằng đai ốc nối dây:

       ◦ Làm đầu nối thẳng: Chiều dài đoạn bóc vỏ cách điện khoảng 2/3 chiều dài đai ốc nối dây và làm sạch lõi.

       ◦ Nối dây dẫn: giữa các đầu dây cho bằng nhau, dùng kìm soắn các lõi dây theo chiều kim đồng hồ. vặn đai ốc nối dây vào đầu lõi dây dẫn, đai ốc cắt lên lõi dây các ren mịn tạo thành tổ hợp vít và đai ốc.

       ◦ Kiểm tra mối nối: kéo mạnh từng dây để kiểm tra độ chắc chắn. đai ốc chùm hết phần lõi dây dẫn.

Bước 4. Hàn mối nối

    • Tác dụng của hàn mối nối: Tăng sức bền cơ học, dẫn điện tốt và không gỉ.

    • Các bước hàn mối nối:

       ◦ Làm sạch mối nối: dùng giấy giáp làm sạch tạp chất và oxit đồng bên ngoài để mối hàn được chắc chắn.

       ◦ Láng nhựa thông: tránh để mối hàn bị oxi hóa.

       ◦ Hàn thiếc mối nối.

Bước 5. Cách điện mối nối

    • Cách điện mối nối bằng cách quấn băng cách điện.

       - Quấn từ trái sang phải.

       - Lớp trong quấn phần mối nối.

       - Lớp ngoài quấn chồng lên 1 phần lớp vỏ cách điện.

       - Kéo căng băng cách điện khi quấn.

       - Bước quấn sau phải chồng lên 1/3 bước quấn trước.

III. Đánh giá

    - Học sinh tự đánh giá chéo nhau dựa trên các tiêu chí:

       + Chất lượng sản phẩm thực hành.

       + Thực hiện theo quy trình.

       + Ý thức học tập, đảm bảo an toàn lao động và vệ sinh nơi làm việc.