Mối quan hệ giữa cái tài, cái đẹp và cái thiện
Nguyễn Tuân quan niệm rằng cái tài và cái đẹp phải gắn liền với cái thiện, với một nhân cách cao thượng. Cái đẹp thực sự chỉ có giá trị khi nó được tôi luyện và tỏa sáng từ một "thiên lương" trong sáng.
1. Sự thống nhất ở nhân vật Huấn Cao
Huấn Cao là một nhân vật hội tụ đủ cả ba yếu tố này:
Cái tài và cái đẹp: Ông nổi tiếng khắp vùng tỉnh Sơn về tài viết chữ "rất nhanh và rất đẹp", mà người đời coi là "một báu vật ở trên đời". Nghệ thuật thư pháp của ông đạt đến trình độ tuyệt mĩ, vượt lên trên giá trị vật chất.
Cái thiện (Thiên lương): Huấn Cao không chỉ là một nghệ sĩ tài hoa mà còn là một anh hùng với khí phách hiên ngang, coi thường cường quyền và cái chết. Ông có một "thiên lương" trong sáng, chỉ cho chữ những người tri kỉ, biết trân trọng cái tài, cái đẹp, chứ không vì vàng ngọc hay quyền thế mà ép mình.
2. Sự cảm hóa của cái đẹp đối với cái thiện
Mối quan hệ này được thể hiện rõ nét qua sự tương tác giữa Huấn Cao và viên quản ngục. Viên quản ngục, dù ở trong môi trường ngục tù tăm tối, nhưng lại có một sở thích thanh cao, "biết trọng người ngay" và say mê cái đẹp của chữ Huấn Cao.
Sự chuyển biến: Ban đầu, Huấn Cao khinh miệt viên quản ngục vì nghĩ y là kẻ thuộc phe "quan lại" xấu xa. Tuy nhiên, khi hiểu được tấm lòng "biệt nhãn liên tài" của viên quản ngục, Huấn Cao đã thay đổi thái độ và quyết định cho chữ.
Cảnh cho chữ độc đáo: Trong buồng giam tăm tối, chật hẹp, nơi lẽ ra chỉ có cái xấu xa, tàn bạo, cái đẹp và cái thiện lại tỏa sáng rực rỡ. Chính cái đẹp (nét chữ) đã cảm hóa và thức tỉnh phần thiện lương trong con người viên quản ngục.
Lời khuyên của Huấn Cao: Huấn Cao khuyên viên quản ngục "nên thay chốn ở" để giữ "thiên lương cho lành vững", cho thấy cái đẹp chỉ có thể tồn tại và phát triển trong một môi trường sống thiện lương, trong sạch.
 
Kết luận
Qua tác phẩm "Chữ người tử tù", Nguyễn Tuân đã khẳng định một quan điểm nhân sinh sâu sắc: cái tài và cái đẹp phải đi đôi với cái thiện. Ba yếu tố này hòa quyện, bổ sung cho nhau để tạo nên giá trị đích thực của con người. Cái đẹp có sức mạnh cảm hóa to lớn, có thể chiến thắng cái xấu xa, tàn nhẫn, và chỉ có những người có thiên lương trong sáng mới xứng đáng thưởng thức và sở hữu cái đẹp vĩnh cửu đó.

Trong tác phẩm "Chữ người tử tù", nhà văn Nguyễn Tuân đã xây dựng một tình huống truyện độc đáo để qua đó gửi gắm những suy ngẫm sâu sắc về mối quan hệ giữa cái tài và cái tâm, giữa cái đẹp và cái thiện. Đây là một vấn đề mang tính triết học nhân sinh cao đẹp mà chúng ta cần nhìn nhận thấu đáo.

1. Cái tài phải đi đôi với cái tâm (Thiện) Trong truyện, Huấn Cao là một người tài hoa lừng lẫy với khả năng viết chữ đẹp "như phượng múa rồng bay". Tuy nhiên, cái tài đó không đứng độc lập mà được đặt trong một nhân cách cao cả (thiện). Ông không vì vàng ngọc hay quyền thế mà cho chữ, chỉ cho chữ những ai biết trân trọng cái đẹp.

• Bài học: Cái tài chỉ thực sự có giá trị khi nó phục vụ cho những mục đích cao đẹp và được dẫn dắt bởi một tấm lòng trong sáng. Một người có tài mà thiếu đi cái thiện thì cái tài đó dễ trở thành công cụ của tội ác hoặc sự ích kỷ.

2. Cái đẹp có sức mạnh cảm hóa cái ác (Cái thiện) Mối quan hệ giữa cái đẹp và cái thiện thể hiện rõ nhất qua nhân vật Viên quản ngục. Một kẻ đại diện cho ngục tù u tối, nhưng nhờ say mê cái đẹp (chữ của Huấn Cao) mà tâm hồn được thức tỉnh. Cảnh cho chữ - "một cảnh tượng xưa nay chưa từng có" - là khoảnh khắc cái đẹp (nét chữ) và cái thiện (tấm lòng) hòa quyện, khiến kẻ coi ngục phải cúi đầu trước người tử tù.

• Bài học: Cái đẹp chân chính luôn có sức mạnh hướng thiện, giúp con người gột rửa bụi bặm của trần gian để trở nên cao thượng hơn.

3. Sự thống nhất giữa cái đẹp và cái thiện Huấn Cao đã khuyên quản ngục: "Hãy thay chỗ ở đi rồi hãy nghĩ đến chuyện chơi chữ. Ở đây khó giữ thiên lương cho lành vững...". Điều này khẳng định: cái đẹp không thể tồn tại và phát triển bền vững trong môi trường của cái ác. Để thưởng thức được cái đẹp, con người trước hết phải giữ được cái "thiện" trong lòng mình.

Qua "Chữ người tử tù", Nguyễn Tuân khẳng định cái tài và cái thiện, cái đẹp và cái tâm luôn có mối liên hệ hữu cơ, không thể tách rời. Cái đẹp sinh ra từ cái thiện và quay lại cảm hóa con người hướng về cái thiện.