Bài 10: Biện pháp cải tạo và sử dụng đất mặn, đất phèn

A. Lý thuyết, Nội dung bài học

I - CẢI TẠO VÀ SỬ DỤNG ĐẤT MẶN

1. Nguyên nhân hình thành

Đất mặn là loại đất có chứa nhiều cation natri hấp phụ trên bề mặt keo đất và trong dung dịch đất

Có 2 nguyên nhân chính hình thành đất mặn:

   - Do nước biển tràn vào

   - Do ảnh hưởng của nước ngầm. Về mùa khô, muối hoà tan theo các mao quản dần lên làm đất nhiễm mặn

2. Đặc điểm, tính chất của đất mặn

Đất mặn có thành phần cơ giới nặng, tỉ lệ sét từ 50 – 60%.

Đất chặt, thấm nước kém. Khi bị ướt, đất dẻo, dính. Khi bị khô, đất co lại, nứt nẻ, rắn chắc, khó làm đất.

Phản ứng trung tính hoặc kiềm yếu.

Hoạt động của vi sinh vật yếu

3. Biện pháp cải tạo và hướng sử dụng đất mặn

a) Biện pháp cải tạo:

Biện pháp thuỷ lợi: Đắp đê ngăn nước biển, xây dựng hệ thống mương máng tưới, tiêu hợp lý

Biện pháp bón vôi: Khi bón vôi vào đất, cation canxi sẽ tham gia phản ứng trao đổi theo phương trình sau:

Tháo rửa nước mặn.

Bón bổ sung chất hữu cơ để nâng cao độ phì nhiêu cho đất.

Trồng cây chịu mặn: Làm giảm bớt Natri trong đất sau đó sẽ trồng các cây trồng khác

b) Sử dụng đất mặn

Đất mặn sau khi được cải tạo có thể sử dụng để trồng lúa, đặc biệt là các giống lúa đặc sản

Thích hợp trồng cói

Mở rộng diện tích nuôi trồng thuỷ sản

Vùng đất mặn ngoài đê: trồng rừng để giữ đất và bảo vệ môi trường

II - CẢI TẠO VÀ SỬ DỤNG ĐẤT PHÈN

1. Nguyên nhân hình thành

Đất phèn là loại đất được hình thành ở vùng đồng bằng ven biển có nhiều xác sinh vật chứa lưu huỳnh

Các xác sinh vật này bị phân hủy giải phóng ra lưu huỳnh (S) 

Trong điều kiện yếm khí, lưu huỳnh (S) sẽ kết hợp với sắt (Fe) trong phù sa để tạo thành hợp chất pyrit (FeS₂), trong điều kiện thoát nước, thoáng khí, FeS2 bị oxi hóa hình thành axit sunphuric (H₂SO₄) làm cho đất chua trầm trọng. Vì vậy, tầng chứa FeS₂ còn được gọi là tầng sinh phèn

2. Đặc điểm, tính chất đất phèn

Có thành phần cơ giới nặng. Tầng đất mặt: khi khô thì cứng, nhiều vết nứt nẻ

Đất rất chua, trị số pH < 4. Trong đất có nhiều chất độc hại cho cây trồng: Al³⁺, Fe³⁺, CH₄, H₂S

Đất có độ phì nhiêu thấp.

Hoạt động vi sinh vật rất kém.

3. Biện pháp cải tạo và hướng sử dụng đất phèn

a) Biện pháp cải tạo

Biện pháp thuỷ lợi: Xây dưng hệ thống tưới tiêu nước để thau chua rửa mặn, xổ phèn (rửa phèn) và hạ thấp mạch nước ngầm

Bón vôi khử chua và làm giảm độc hại của nhôm tự do (Al³⁺)

Bón phân hữu cơ, đạm, lân và phân vi lượng để nâng cao độ phì nhiêu của đất

Cày sâu, phơi ải để quá trình chua hóa diễn ra mạnh, sau đó nước mưa, nước tưới sẽ rửa phèn

Lên luống (liếp): Lật úp đất thành luống cao. Làm vậy lớp đất phèn phía dưới được lật lên trên, gốc rạ, cỏ dại bị úp xuống tạo thành lớp đệm hữu cơ, hai bên liếp có hai rãnh tiêu phèn. Khi tưới nước ngọt vào liếp, chất phèn được hoà tan và trôi xuống rãnh tiêu.

b) Sử dụng đất phèn

Ở Đồng Bằng Sông Cửu Long, người ta, dùng đất phèn để trồng lúa. Nhân dân tại đây phối hợp nhiều phương pháp như: cày nông, bừa sục, giữ nước liên tục, thay nước thường xuyên

Trồng cây chịu phèn

B. Bài tập trắc nghiệm

Câu 1:Đất mặn sau khi bón vôi một thời gian cần:

A. Trồng cây chịu mặn.

B. Bón nhiều phân đạm, kali.

C. Bón bổ sung chất hữu cơ.

D. Tháo nước để rửa mặn.

Đáp án: D. Tháo nước để rửa mặn.

Câu 2: Biện pháp cải tạo không phù hợp với đất mặn:

A. Lên liếp (làm luống) hạ thấp mương tiêu mặn.

B. Tháo nước rửa mặn.

C. Bón vôi.

D. Đắp đê, xây dựng hệ thống mương máng, tưới tiêu hợp lí.

Câu 3:Đất mặn chứa nhiều ion Na+ sử dụng biện pháp nào là quan trọng nhất?

A. Trồng cây chịu mặn.

B. Bón vôi, rửa mặn.

C. A và B

D. Xây dựng hệ thống thủy lợi.

Câu 4:Ở Việt Nam, đất mặn được hình thành ở...........và cây trồng phát thích hợp trên đất mặn là..........:

A. vùng đồng bằng ven biển ; cây Cói.

B. vùng đồng bằng Bắc Bộ; cây Súng, Sen.

C. vùng đồng bằng sông Hồng; cây Vẹt.

D. vùng trung du miền núi; cây Bạch đàn, cây Keo.

Câu 5: Nguyên nhân hình thành đất phèn là do:

A. Đất có nhiều xác sinh vật chứa lưu huỳnh.

B. Đất có nhiều H₂SO₄.

C. Đất bị ngập úng.

D. Đất có nhiều muối.

Câu 6:Quá trình hình thành S → FeS₂→ H₂SO₄ của đất phèn cần chú ý đến điều kiện:

A. Yếm khí, thoát nước, thoáng khí.

B. Hiếu khí, thoát nước, thoáng khí.

C.Có xác sinh vật.

D.Có chứa S.

Đáp án: A. Yếm khí, thoát nước, thoáng khí.

Câu 7:Đất phèn có thành phần cơ giới nặng, đất rất chua và có:

A. pH < 7.

B. pH < 4.

C. pH > 7.

D. pH > 4.

Câu 8:Bón vôi cho đất phèn có tác dụng:

A. Tăng chất dinh dưỡng cho đất.

B. Bổ sung chất hữu cơ cho đất.

C. Khử chua và làm giảm độc hại của nhôm.

D. Khử mặn.

Câu 9:Đất mặn có đặc điểm:

A. Phản ứng trung tính, hơi kiềm.

B. Phản ứng chua.

C. Phản ứng kiềm.

D. Phản ứng vừa chua vừa mặn.

Hiển thị đáp ánĐáp án: A. Phản ứng trung tính, hơi kiềm.

Câu 10: Đi làm ruộng về móng chân bị vàng. Theo em đất này thuộc loại đất nào?

A. Đất mặn.

B. Đất phèn.

C. Đất xám bạc màu.

D. Đất mặn và đất phèn.