Bài 9: Biện pháp cải tạo và sử dụng đất xám bạc màu, đất xói mòn mạnh trơ sỏi đá

A. Lý thuyết, Nội dung bài học

I - CẢI TẠO VÀ SỬ DỤNG ĐẤT XÁM BẠC MÀU

1. Nguyên nhân hình thành

Hình thành ở vùng giáp ranh giữa đồng bằng và trung du miền núi, ở địa hình dốc thoải nên quá trình rửa trôi các hạt sét, keo và chất dinh dưỡng diễn ra mạnh mẽ.

Loại đất này được dùng để trồng lúa lâu đời với tập quán canh tác lạc hậu nên bị thoái hoá nghiêm trọng.

Đất xám bạc màu phân bố rộng rãi ở các vùng trung du Bắc Bộ, Đông Nam Bộ và Tây Nguyên.

2. Tính chất đất xám bạc màu

Tầng đất mỏng, lớp mặt đất có thành phần cơ giới nhẹ: tỉ lệ cát lớn, lượng sét, keo ít. Đất thường bị khô hạn.

Đất chua hoặc rất chua, ngheo dinh dưỡng, nghèo mùn.

Số lượng vi sinh vật ít, hoạt động yếu.

3. Biện pháp cải tạo

a) Biện pháp cải tạo

Xây dựng bờ vùng, bờ thửa và hệ thống mương máng bảo đảm tưới tiêu, hợp lí.

Cày sâu dần kết hợp bón tăng phân hữu cơ, phân bón hoá học hợp lí.

Bón vôi cải tạo đất

Luân canh cây trồng: chú ý cây họ đậu, cây phân xanh

b) Sử dụng đất xám bạc màu

Thích hợp với nhiều loại cay trồng cạn.

II - CẢI TẠO VÀ SỬ DỤNG ĐẤT XÓI MÒN MẠNH TRƠ SỎI ĐÁ

1. Nguyên nhân gây xói mòn đất

Xói mòn đất là quá trình phá huỷ lớp đất mặt và tầng đất dưới do tác động của nước mưa, nước tưới, tuyết tan hoặc gió.

Nguyên nhân chính gây xói mòn đất là lượng mưa lớn và địa hình dốc:

Nước mưa vào đất phá vỡ kết cấu đất

Địa hình ảnh hưởng đến xói mòn, rửa trôi đất thông qua độ dốc và chiều dốc. Độ dốc càng lớn, dốc càng dài tốc độ xói mòn càng lớn. Tầng bùn mỏng hoặc mất hẳn, bề mặt trơ sỏi đá.

2. Tính chất của đất xói mòn mạnh trơ sỏi đá

Hình thái phẫu diện không hoàn chỉnh, có trường hợp mất hẳn tầng mùn

Sét và limon bị cuốn trôi đi, trông đất cát, sỏi chiếm ưu thế

Đất chua hoặc rất chua, nghèo mùn và chất dinh dưỡng

Số lượng vi sinh vật trong đất ít. Hoạt động của vi sinh vật đất yếu

3. Biện pháp cải tạo và hướng sử dụng

a) Biện pháp công trình:

Làm ruộng bậc thang: những sải đất nằm ngang sườn dốc, dùng để canh tác và được bảo vệ bằng các bờ đất hoặc đá.

Thềm cây ăn quả: là dạng không liên tục của bậc thang, khoảng cách giữa hai hàng cây ăn quả cần trồng cỏ hoặc cây họ Đậu để bảo vệ đất.

b) Biện pháp nông học

Canh tác theo đường đồng mức

Bón phân hữu cơ và N, P, K

Bón vôi cải tạo đất

Luân canh xen canh gối vụ

Trồng cây thành băng

Trồng cây bảo vệ đất đặc biệt là bảo vệ rừng đầu nguồn, trồng cây phủ xanh đất

Canh tác nông lâm kết hợp

B. Bài tập trắc nghiệm

Câu 1:Ở Việt Nam, có khoảng bao nhiêu % diện tích đất tự nhiên ở vùng đồi núi?

A. 50%.

B. 60%.

C. < 60%.

D. 70%.

Câu 2:Tác dụng của biện pháp bón vôi ở cải tạo đất xói mòn mạnh trơ sỏi đá?

A. Giảm độ chua của đất

B. Tăng độ phì nhiêu

C. Khử phèn

D. Rửa mặn

Câu 3:Tác dụng của biện pháp cày sâu dần kết hợp bón tăng phân hữu cơ và bón phân hóa học hợp lí ở cải tạo đất xám bạc màu?

A. Tăng độ phì nhiêu cho đất

B. Cung cấp chất dinh dưỡng và tăng vi sinh vật trong đất

C. Cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng cho đất

D. Làm tầng đất mặt dày lên, tăng độ phì nhiêu cho đất

Câu 4:Đặc điểm của đất sói mòn mạnh trơ sỏi đá?

A. Đất xấu, nghèo dinh dưỡng

B. Hình thái phẫu diện không hoàn chỉnh, cát sỏi chiếm ưu thế

C. Đất chua, nghèo dinh dưỡng

D. Hình thái phẫu diện không hoàn chỉnh, đất chua, rất nghèo dinh dưỡng và mùn

Câu 5:Nguyên nhân hình thành đất xám bạc màu là do đâu?

A. Chặt phá rừng bừa bãi

B. Đất dốc thoải

C. Địa hình dốc thoải, tập quán canh tác lạc hậu

D. Rửa trôi chất dinh dưỡng

Câu 6:Nguyên nhân gây xói mòn đất:

A. Do nước mưa, nước tưới, tuyết tan

B. Địa hình dốc

C. Địa hình dốc và lượng mưa lớn

D. Do tập quán canh tác lạc hậu

Câu 7: Xói mòn đất là gì?

A. Sự rửa trôi chất dinh dưỡng trên bề mặt đất trồng

B. Sự phá huỷ tầng đất canh tác

C. Làm mất chất dinh dưỡng

D. Tất cả các đáp án trên

Câu 8: Tác dụng của xây dựng bờ vùng, bờ thửa và hệ thống mương máng hợp lý ở biện pháp cải tạo đất xám bạc màu?

A. Hạn chế sự rửa trôi chất dinh dưỡng

B. Giữ đất luôn ẩm

C. Đất không bị khô hạn, tăng độ phì nhiêu cho đất

D. Hạn chế sự rửa trôi chất dinh dưỡng, giữ đất luôn ẩm

Câu 9:Đất lâm nghiệp chịu tác động của quá trình xói mòn đất mạnh hơn đất nông nghiệp vì:

A. Đất bằng phẳng

B. Có địa hình dốc

C. Đất trũng

D. Tất cả các đáp án trên

Câu 10:Một số loại cây trồng phù hợp với đất xám bạc màu:

A. Cây lương thực và cây họ đậu

B. Lúa, ngô, chè, đậu tương

C. Tất cả các loại cây trồng cạn

D. Lúa, ngô, khoai, sắn