Bài 6: Khuynh hướng phát triển của sự vật và hiện tượng 

I. Kiến thức cơ bản

1. Phủ định biện chứng và phủ định siêu hình

⇒ Phủ định là sự xóa bỏ đi sự tồn tại của một sự vật, hiện tượng nào đó.

a. Phủ định siêu hình

⇒ Phủ định siêu hình là sự phủ định được diễn ra do sự can thiệp, sự tác động từ bên ngoài, cản trở hoặc xóa bỏ sự tồn tại và phát triển tự nhiên của sự vật. Ví dụ: Việc con người chặt phá rừng và săn bắt động vật quý hiếm là việc con người đã xóa bỏ đi sự tồn tại, phát triển của tự nhiên. Việc làm đó dẫn đến con người phải gánh chịu các hậu quả nặng nề khi không tuân theo các quy luật của tự nhiên. Chặt phá rừng bừa bãi sẽ dẫn đến tình trạng sạt lở đất, phá vỡ đa dạng sinh học…Các hiện tượng xóa bỏ đi sự tồn tại, phát triển của tự nhiên như vậy được gọi là Phủ định siêu hình.

b. Phủ định biện chứng

⇒ Phủ định biện chứng là sự phủ định được diễn ra do sự phát triển của bản thân sự vật và hiện tượng, có kế thừa những yếu tố tích cực của sự vật và hiện tượng cũ để phát triển sự vật và hiện tượng mới.

+ Tính khách quan: Nguyên nhân sự phủ định nằm ngay trong bản thân sự vật, hiện tượng; kết quả là cái mới ra đời thay thế cái cũ.

2. Khuynh hướng phát triển của sự vật và hiện tượng

a. Phủ định của phủ định

Trong quá trình vận động và phát triển của sự vật hiện tượng, cái mới xuất hiện phủ định cái cũ, rồi nó lại bị cái mới hơn phủ định. Triết học đó là sự phủ định của phủ định.

+ Thóc - mạ - lúa - thóc

(PĐ lần 1: mạ phủ định hạt thóc; PĐ lần 2: lúa phủ định mạ; PĐ lần 3: thóc phủ định lúa. Từ lần PĐ 2 được gọi là phủ định của phủ định)

+ Trứng - tằm - nhộng - bướm

(PĐ lần 1: tằm phủ định trứng; PĐ lần 2: nhộng phủ định tằm; PĐ lần 3: bướm phủ định nhộng)

⇒ Ta thấy các quá trình này diễn ra theo vòng tuần hoàn, có điểm đầu và điểm mới giống nhau nhưng lại khác nhau về chất, có sự ra đời của cái mới. Đồng thời nó diễn ra các quá trình phủ định, cái sau phủ định cái trước. Nhìn chung đó là khuynh hướng phát triển vận động đi lên ngày càng hoàn thiện hơn.

Khuynh hướng phát triển của sự vật và hiện tượng là vận động đi lên, cái mới ra đời, kế thừa và thay thế cái cũ nhưng ở trình độ ngày càng cao hơn, hoàn thiện hơn.

Sự ra đời của cái mới không đơn giản, dễ dàng mà quanh co, phức tạp.

c. Bài học rút ra

Nhận thức cái mới, ủng hộ cái mới; tôn trọng quá khứ; tránh bảo thủ, phủ định sạch trơn, cản trở sự tiến bộ.

II. Bài tập trắc nghiệm

Câu 1: Điểm giống nhau giữa phủ định siêu hình và phủ định biện chứng là ?

A. đều ra đời cái mới.

B. đều là là sự xóa bỏ đi sự tồn tại của một sự vật, hiện tượng nào đó.

C. đều đi theo con đường phát triển.

D. đều do sự can thiệp, tác động từ bên ngoài.

Câu 2: Phủ định biện chứng có các tính chất là ?

A. Tính khách quan và tính kế thừa.

B. Tính khách quan và tính chủ quan.

C. Tính phong phú và đa dạng.

D. Tính truyền thống và tính hiện đại.

Câu 3: Sự thay thế các chế độ khác nhau trong lịch sử phản ánh tính chất nào của phủ định biện chứng ?

A. Tính khách quan.

B. Tính chủ quan

C. Tính kế thừa.

D. Tính phát triển.

Câu 4: Sự phủ định được diễn ra do sự phát triển của bản thân sự vật và hiện tượng, có kế thừa những yếu tố tích cực của sự vật và hiện tượng cũ để phát triển sự vật và hiện tượng mới nói đến ?

A. Phủ định siêu hình.

B. Phủ định chủ quan.

C. Phủ định biện chứng.

D. Phủ định khách quan.

Câu 5: Sự phủ định được diễn ra do sự can thiệp, sự tác động từ bên ngoài, cản trở hoặc xóa bỏ sự tồn tại và phát triển tự nhiên của sự vật nói đến ?

A. Phủ định siêu hình.

B. Phủ định chủ quan.

C. Phủ định biện chứng.

D. Phủ định khách quan.

Câu 6: Cái mới theo nghĩa Triết học là:

A. Cái mới lạ so với cái trước.

B. Cái ra đời sau so với cái ra đời trước.

C. Cái phức tạp hơn so với cái trước.

D. Cái tiên tiến hơn, hoàn thiện hơn cái trước.

Câu 7: V.I.Lênin nói: Sự phát triển hình như diễn lại những giai đoạn đã qua, nhưng dưới một hình thức khác, ở một trình độ cao hơn; sự phát triển có thể nói là theo đường trôn ốc chứ không theo đường thẳng. Câu nói đó nói về?

A. Phủ định của phủ định.

B. Khuynh hướng vận động và phát triển.

C. Cách thức vận động, phát triển.

D. Cả A,B,C.

Câu 8: Câu nói: Con vua thì lại làm vua, con sãi ở chùa lại quét lá đa nói đến ?

A. Phủ định.

B. Phủ định siêu hình.

C. Phủ định biện chứng.

D. Biện chứng.

Câu 9: Trong quá trình học tập, bạn K luôn tự rút ra cách học hiệu quả, học nhanh, dễ nhớ, qua trình đó nói đến?

A. Phủ định.

B. Phủ định siêu hình.

C. Phủ định biện chứng.

D. Biện chứng.

Câu 10: Các hành động: phá rừng, khai thác than, săn bắt các loài động vật quý hiếm nói đến?

A. Phủ định.

B. Phủ định siêu hình.

C. Phủ định biện chứng.

D. Biện chứng.