Bài 23: Tác dụng từ, tác dụng hóa học và tác dụng sinh lý của dòng điện 

I. LÝ THUYẾT

1. Tác dụng từ

    - Cuộn dây dẫn cuốn quanh lõi sắt non khi có dòng điện chạy qua (hình 23.1) thì nó có khả năng:

        + Làm quay kim nam châm đặt gần nó.

        + Hút được các vật bằng sắt, thép như một nam châm.

    Vậy khi dòng điện chạy qua cuộn dây dẫn trong có lõi sắt non thì cuộn dây đó trở thành một nam châm, ta gọi là nam châm điện. Ta nói dòng điện có tác dụng từ.

    - Ứng dụng: Nam châm điện, chuông điện, cần cẩu điện, rơ le điện...

2. Tác dụng hóa học

    Khi dòng điện chạy qua dung dịch muối đồng thì nó tách đồng ra khỏi dung dịch, tạo thành một lớp đồng bám trên thỏi than nối với cực âm của nguồn điện. Ta nói dòng điện có tác dụng hóa học.

    Ứng dụng trong công nghiệp đúc điện, mạ điện (mạ vàng, mạ bạc, mạ đồng...), tinh luyện kim loại và nạp điện cho acquy...

3. Tác dụng sinh lí

    Nếu dòng điện đi qua cơ thể người hay động vật có thể gây ra những cơn co giật, tim ngừng đập, ngạt thở, thần kinh bị tê liệt và có thể chết. Ta nói dòng điện có tác dụng sinh lí.

    Lưu ý:

    - Dòng điện có thể gây nguy hiểm tới tính mạng con người. Cho nên phải hết sức thận trọng khi dùng điện, nhất là với mạng điện gia đình.

    - Trong y học, người ta vẫn có thể dùng dòng điện để chữa một số bệnh.

    Ví dụ:

        + Máy kích tim: Khi tim đã ngừng đập, người ta có thể dùng liệu pháp sốc điện để cố gắng kích thích tim đập lại với hy vọng duy trì sự sống.

        + Máy châm cứu: Chữa các bệnh tai biến, đau đầu, đau lưng, méo mồm miệng, đầy bụng, thoái hóa khớp, giảm thị lực...

    ⇒ Ngoài các tác dụng trên ta có thể nói dòng điện có tác dụng cơ học. Vì khi dòng điện chạy qua động cơ thì làm quay động cơ. Tác dụng cơ học có ứng dụng là chế tạo động cơ điện dùng trong đời sống hàng ngày như: quạt điện, máy bơm nước, máy xay...

III. BÀI TẬP

Câu 1: Nam châm và nam châm điện có tính chất từ vì có khả năng:

1. Hút các vật bằng sắt hoặc thép, làm quay kim nam châm
2. Hút các mẩu giấy vụn
3. Đẩy các vật bằng sắt hoặc thép
4. Đẩy các mẩu giấy vụn

Lời giải:

Nam châm và nam châm điện có tính chất từ vì có khả năng hút vật bằng sắt hoặc thép, làm quay kim nam châm

Đáp án cần chọn là: A

Câu 2: Nam châm và nam châm điện có khả năng hút vật bằng sắt hoặc thép, làm quay kim nam châm vì có:

1. Tính chất nhiệt
2. Tính chất phát sáng
3. Tính chất từ
4. Tất cả đều sai

Lời giải:

Nam châm và nam châm điện có khả năng hút vật bằng sắt hoặc thép, làm quay kim nam châm vì có tính chất từ

Đáp án cần chọn là: C

Câu 3: Dòng điện có tác dụng từ vì nó có thể:

1. Hút các vật nhẹ
2. Hút các vụn giấy
3. Hút các vật bằng kim loại
4. Làm quay kim nam châm

Lời giải:

Dòng diện có tác dụng từ vì nó có thể làm quay kim nam châm

Đáp án cần chọn là: D

Câu 4: Dòng điện có thể làm quay kim nam châm vì có:

1. Tác dụng  nhiệt
2. Tác dụng phát sáng
3. Tính chất từ
4. Tác dụng hóa học

Lời giải:

Nam châm và nam châm điện có khả năng hút vật bằng sắt hoặc thép, làm quay kim nam châm vì có tính chất từ

Đáp án cần chọn là: C

Câu 5: Dòng điện có tác dụng sinh lí khi nào?

1. Khi ở gần cơ thể người và các động vật
2. Khi đi qua cơ thể người và các động vật
3. Khi có cường độ lớn
4. Khi có cường độ nhỏ

Lời giải:

Dòng điện có tác dụng sinh lí khi đi qua cơ thể người và các động vật

Đáp án cần chọn là: B

Câu 6: Tác dụng sinh lí của dòng điện khi đi qua cơ thể người và động vật là:

1. Làm các cơ co giật
2. Làm tim ngừng đập
3. Làm tê liệt thần kinh
4. Cả ba câu trên

Lời giải:

Dòng điện có tác dụng sinh lí khi đi qua cơ thể người và các động vật:

• Làm các cơ co giật
• Làm tim ngừng đập
• Làm tê liệt thần kinh

Đáp án cần chọn là: D

Câu 7: Tác dụng nào sau đây không phải là tác dụng của dòng điện?

1. Tác dụng nhiệt, tác dụng phát sáng
2. Tác dụng từ, tác dụng hóa học
3. Tác dụng sinh lí
4. Tác dụng khúc xạ

Lời giải:

Ta có, các tác dụng của dòng điện:

• Tác dụng nhiệt
• Tác dụng phát sáng
• Tác dụng từ
• Tác dụng hóa học
• Tác dụng sinh lí

Tác dụng khúc xạ không phải là tác dụng của dòng điện

Đáp án cần chọn là: D

Câu 8: Tác dụng nào sau đây là tác dụng của dòng điện?

1. Tác dụng nhiệt, tác dụng phát sáng
2. Tác dụng sóng
3. Tác dụng phản xạ
4. Tác dụng khúc xạ

Lời giải:

Ta có, các tác dụng của dòng điện:

• Tác dụng nhiệt
• Tác dụng phát sáng
• Tác dụng từ
• Tác dụng hóa học
• Tác dụng sinh lí

Đáp án cần chọn là: A

Câu 9: Trong các trường hợp dưới đây, trường hợp nào biểu hiện tác dụng sinh lý của dòng điện?

1. Chạy qua quạt làm cánh quạt quay
2. Chạy qua bếp điện làm nó nóng lên
3. Chạy qua bóng đèn làm bóng đèn sáng lên
4. Chạy qua cơ thể gây co giật các cơ

Lời giải:

Ta có: Dòng điện có tác dụng sinh lí khi đi qua cơ thể người và các động vật

⇒ Trong các trường hợp trên, trường hợp biểu hiện tác dụng sinh lí của dòng điện là: chạy qua cơ thể gây co giật các cơ

Đáp án cần chọn là: D

Câu 10: Trong các trường hợp dưới đây, trường hợp nào biểu hiện tác dụng sinh lý của dòng điện?

1. Chạy qua lò nướng điện làm nóng thức ăn
2. Chạy qua bàn ủi làm nó nóng lên
3. Chạy qua bóng đèn làm bóng đèn sáng lên
4. Chạy qua cơ thể gây tê liệt thần kinh

Lời giải:

Ta có: Dòng điện có tác dụng sinh lí khi đi qua cơ thể người và các động vật

⇒ Trong các trường hợp trên, trường hợp biểu hiện tác dụng sinh lí của dòng điện là: chạy qua cơ thể gây tê liệt thần kinh

Đáp án cần chọn là: D

Câu 11: Trong các thiết bị sau đây, thiết bị nào ứng dụng tác dụng từ của dòng điện?

1. Nam châm vĩnh cửu
2. Chuông điện
3. Ấm đun nước bằng điện.
4. Bàn ủi điện

Lời giải:

Trong các thiết bị trên, chuông điện ứng dụng tác dụng từ của dòng điện

Đáp án cần chọn là: B

Câu 12: Chuông điện hoạt động dựa trên:

1. Tác dụng phát sáng
2. Tác dụng từ
3. Tác dụng nhiệt
4. Tác dụng hóa học

Lời giải:

Trong các thiết bị trên, chuông điện ứng dụng tác dụng từ của dòng điện

Đáp án cần chọn là: B

Câu 13: Trong các trường hợp sau đây, những trường hợp nào ứng dụng tác dụng hoá học của dòng điện?

1. Mạ kim loại
2. Hoạt động của quạt điện.
3. Đun nước bằng điện.
4. Hàn điện.

Lời giải:

Trong các trường hợp trên, việc mạ kim loại là trường hợp ứng dụng tác dụng hóa học của dòng điện

Đáp án cần chọn là: A

Câu 14: Trong các trường hợp sau đây, những trường hợp nào không ứng dụng tác dụng hoá học của dòng điện?

1. Mạ kim loại
2. Châm cứu
3. Luyện kim
4. Đúc điện

Lời giải:

Trong các trường hợp trên, châm cứu là trường hợp không phải là ứng dụng tác dụng hóa học của dòng điện

Đáp án cần chọn là: B

Câu 15: Khi cho dòng điện chạy qua cuộn dây dẫn quấn quanh lõi sắt non thì cuộn dây này có thể hút:

1. Các vụn len
2. Các vụn sắt.
3. Các vụn thủy tinh
4. Các vụn giấy viết

Lời giải:

Khi cho dòng điện chạy qua dây dẫn quấn quanh lõi sắt non => Lõi sắt bị nhiễm từ => nó có thể hút các vụn sắt

Đáp án cần chọn là: B

Câu 16: Khi cho dòng điện chạy qua cuộn dây dẫn quấn quanh lõi sắt non thì cuộn dây này có thể:

1. Hút các vụn len
2. Lệch kim nam châm
3. Hút các vụn thủy tinh
4. Hút các vụn giấy viết

Lời giải:

Khi cho dòng điện chạy qua dây dẫn quấn quanh lõi sắt non => Lõi sắt bị nhiễm từ => nó có thể làm lệch kim nam châm

Đáp án cần chọn là: B

Câu 17: Tác dụng hoá học của dòng điện khi đi qua dung dịch muối đồng sunfat được biểu hiện ở chỗ:

1. Làm dung dịch này nóng lên.
2. Làm dung dịch này bay hơi nhanh hơn.
3. Làm biến đổi màu của hai thỏi than nối với hai cực của nguồn điện được nhúng trong dung dịch này.
4. Làm biến đổi màu thỏi than nối với cực âm của nguồn điện được nhúng trong dung dịch này.

Lời giải:

Ta có: Dòng điện có tác dụng hóa học, chẳng hạn khi cho dòng điện đi qua dung dịch muối đồng thì nó tách đồng ra khỏi dung dịch, tạo thành lớp đồng bám trên thỏi than nối với cực âm.

⇒ Tác dụng hoá học của dòng điện khi đi qua dung dịch muối đồng sunfat được biểu hiện ở chỗ làm biến đổi màu thỏi than nối với cực âm của nguồn điện được nhúng trong dung dịch này.

Đáp án cần chọn là: D

Câu 18: Điền từ thích hợp vào chỗ trống Dòng điện đi qua dunng dịch muối đồng làm cho thỏi than nối với cực ……….. được phủ một lớp đồng. Điều này chứng tỏ dòng điện có tác dụng ………

1. Cực dương, tác dụng hóa học
2. Cực âm, tác dụng nhiệt
3. Cực âm, tác dụng hóa học
4. Cực dương, tác dụng từ

Lời giải:

Ta có: Dòng điện có tác dụng hóa học, chẳng hạn khi cho dòng điện đi qua dung dịch muối đồng thì nó tách đồng ra khỏi dung dịch, tạo thành lớp đồng bám trên thỏi than nối với cực âm.

⇒ Tác dụng hoá học của dòng điện khi đi qua dung dịch muối đồng sunfat được biểu hiện ở chỗ làm biến đổi màu thỏi than nối với cực âm của nguồn điện được nhúng trong dung dịch này.

Đáp án cần chọn là: C

Câu 19: Cần cẩu dùng nam châm điện hoạt động dựa trên tác dụng nào của dòng điện?

1. Tác dụng nhiệt
2. Tác dụng phát sáng
3. Tác dụng từ
4. Tác dụng hoá học

Lời giải:

Cần cẩu dùng nam châm điện hoạt động dựa trên tác dụng từ của dòng điện

Đáp án cần chọn là: C

Câu 20: Tác dụng nào dùng để chế tạo nam châm điện và các thiết bị đóng ngắt tự động?

1. Tác dụng từ
2. Tác dụng sinh lí
3. Tác dụng hóa học
4. Tác dụng phát sáng

Lời giải:

Để chế tạo nam châm điện và các thiết bị đóng ngắt tự động dựa trên tác dụng từ

Đáp án cần chọn là: A

Câu 21: Dòng điện không có tác dụng nào dưới đây?

1. Tác dụng nhiệt
2. Tác dụng từ.
3. Tác dụng phát ra âm thanh
4. Tác dụng hoá học

Lời giải:

Ta có, các tác dụng của dòng điện:

• Tác dụng nhiệt
• Tác dụng phát sáng
• Tác dụng từ
• Tác dụng hóa học
• Tác dụng sinh lí

Tác dụng phát ra âm thanh không phải là tác dụng của dòng điện

Đáp án cần chọn là: C

Câu 22: Dòng điện không có tác dụng nào dưới đây?

1. Tác dụng sinh lí
2. Tác dụng từ
3. Tác dụng nhiễu xạ
4. Tác dụng hoá học

Lời giải:

Ta có, các tác dụng của dòng điện:

• Tác dụng nhiệt
• Tác dụng phát sáng
• Tác dụng từ
• Tác dụng hóa học
• Tác dụng sinh lí

Tác dụng nhiễu xạ thanh không phải là tác dụng của dòng điện

Đáp án cần chọn là: C

Câu 23: Dòng điện không có tác dụng nào sau đây?

1. Làm tê liệt thần kinh
2. Làm quay kim nam châm
3. Làm nóng dây dẫn
4. Hút các vụn giấy

Lời giải:

Dòng điện có tác dụng sinh lí → Làm tê liệt thần kinh

Dòng điện có tác dụng từ → Làm quay kim nam châm

Dòng điện có tác dụng nhiệt → Làm nóng dây dẫn

Dòng điện không có tác dụng hút các vụn giấy

Đáp án cần chọn là: D

Câu 24: Vật nào dưới đây có thể gây ra tác dụng từ ?

1. Mảnh nilông được cọ xát mạnh
2. Sợi dây cao su có hai đầu nối với hai cực của pin
3. Một cuộn dây dẫn có dòng điện đi qua
4. Một pin còn mới đặt riêng trên bàn

Lời giải:

Trong các vật trên, vật có thể gây ra tác dụng từ là: Một cuộn dây dẫn có dòng điện đi qua

Đáp án cần chọn là: C

Câu 25: Vật nào dưới đây không thể gây ra tác dụng từ?

1. Một cuộn dây dẫn có dòng điện đi qua
2. Một thanh nam châm
3. Dòng điện chạy qua cuộn dây dẫn quấn quanh nõi sắt non
4. Một pin còn mới đặt riêng trên bàn

Lời giải:

A, B, C: có thể gây ra tác dụng từ

D: không thể gây ra tác dụng từ

Đáp án cần chọn là: D

Câu 26: Khi đi qua cơ thể người, dòng điện có thể:

1. Gây ra các vết bỏng
2. Làm tim ngừng đập
3. Thần kinh bị tê liệt
4. Cả A,B,C đều đúng

Lời giải:

Tùy theo độ lớn cường độ của dòng điện đi qua cơ thể người mà dòng điện có thể gây ra các tác dụng khác nhau:

• Dòng điện có cường độ 1mA đi qua cơ thể người gây ra cảm giác tê, co cơ bắp (điện giật). Dòng điện càng mạnh càng nguy hiểm cho sức khỏe và tính mạng con người.
• Dòng điện mạnh ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ thần kinh, tim ngừng đập, ngạt thở, nếu dòng điện mạnh có thể gây tử vong.
• Dòng điện có cường độ nhỏ được sử dụng để chữa bệnh (điện châm)

⇒ Cả ba phương án A, B, C đều đúng

Đáp án cần chọn là: D

Câu 27: Kết luận nào dưới đây là sai? Nếu sơ ý để cho dòng điện đi qua cơ thể người thì tác dụng sinh lí của dòng điện có thể:

1. Làm các cơ co giật
2. Làm ngạt thở và thần kinh tê liệt
3. Làm tim ngừng đập
4. Không có tác dụng gì

Lời giải:

A, B, C – đúng

D – sai vì khi có dòng điện đi qua cơ thể người thì nó có tác dụng sinh lí gây ra cho cơ thể người các triệu chứng khác nhau tùy vào cường độ dòng điện.

Đáp án cần chọn là: D

Câu 28: Khi đi qua cơ thể người, dòng điện có thể:

1. Gây ra các vết bỏng
2. Làm tim ngừng đập
3. Thần kinh bị tê liệt
4. Cả A, B, C đều đúng

Lời giải:

A, B, C – đúng

Đáp án cần chọn là: D

Câu 29: Nam châm có tính chất ………. Vì nó có khả năng hút các vật bằng sắt, thép và làm quay kim nam châm.

1. Từ
2. Tác dụng lực
3. Nhiễm điện
4. Dẫn điện

Lời giải:

Nam châm có tính chất từ vì nó có khả năng hút các vật bằng sắt, thép và làm quay kim nam châm

Đáp án cần chọn là: A

Câu 30: Tác dụng hoá học của dòng điện thể hiện ở chỗ:

1. Làm dung dịch trở thành vật liệu dẫn điện.
2. Làm dung dịch nóng lên.
3. Làm cho thỏi than nối với cực âm nhúng trong dung dịch được phủ một lớp vỏ bằng đồng.
4. Làm cho dung dịch này bay hơi nhanh hơn.

Lời giải:

Ta có: Dòng điện có tác dụng hóa học, chẳng hạn khi cho dòng điện đi qua dung dịch muối đồng thì nó tách đồng ra khỏi dung dịch, tạo thành lớp đồng bám trên thỏi than nối với cực âm.

⇒ Tác dụng hóa học của dòng điện thể hiện ở chỗ: làm cho thỏi than nối với cực âm nhúng trong dung dịch được phủ một lớp vỏ bằng đồng

Đáp án cần chọn là: C

Câu 31: Tác dụng hóa học của dòng điện được ứng dụng để:

1. Chế tạo bóng đèn
2. Chế tạo nam châm
3. Mạ điện
4. Chế tạo quạt điện

Lời giải:

Tác dụng hóa học của dòng điện được ứng dụng để mạ điện

Đáp án cần chọn là: C

Câu 32: Phát biểu nào dưới đây là sai?

1. Cơ co giật là do tác dụng sinh lý của dòng điện.
2. Tác dụng hoá học của dòng điện là cơ sở của phương pháp mạ điện.
3. Hoạt động của chuông điện dựa trên tác dụng từ của dòng điện.
4. Bóng đèn bút thử điện sáng là do tác dụng nhiệt của dòng điện.

Lời giải:

A, B, C – đúng

D – sai vì: Bóng đèn bút thử điện sáng là do tác dụng phát sáng (phát quang) của dòng điện

Đáp án cần chọn là: D

Câu 33: Phát biểu nào dưới đây là đúng?

1. Cơ co giật là do tác dụng sinh lý của dòng điện.
2. Tác dụng từ của dòng điện là cơ sở của phương pháp mạ điện.
3. Hoạt động của chuông điện dựa trên tác dụng hóa học của dòng điện.
4. Bóng đèn bút thử điện sáng là do tác dụng nhiệt của dòng điện.

Lời giải:

A – đúng

B – sai vì: Tác dụng hoá học của dòng điện là cơ sở của phương pháp mạ điện.

C – sai vì: Hoạt động của chuông điện dựa trên tác dụng từ của dòng điện.

D – sai vì: Bóng đèn bút thử điện sáng là do tác phát sáng của dòng điện

Đáp án cần chọn là: A

Câu 34: Người ta ứng dụng tác dụng hoá của dòng điện vào các việc:

1. Mạ điện
2. Làm đi-na-mô phát điện
3. Chế tạo loa
4. Chế tạo micrô

Lời giải:

Người ta ứng dụng tác dụng hóa học của dòng điện vào việc mạ điện

Đáp án cần chọn là: A

Câu 35: Người ta ứng dụng tác dụng hoá của dòng điện vào các việc:

1. Mạ điện
2. Làm chuông điện
3. Chế tạo cần cẩu dùng nam châm điện
4. Chế tạo micrô

Lời giải:

Người ta ứng dụng tác dụng hóa học của dòng điện vào việc mạ điện

Đáp án cần chọn là: A

Câu 36: Khi sản xuất pin hay acquy, người ta đã sử dụng tác dụng gì của dòng điện?

1. Tác dụng nhiệt
2. Tác dụng phát sáng.
3. Tác dụng từ
4. Tác dụng hoá học

Lời giải:

Khi sản xuất pin hay acquy, người ta sử dụng tác dụng hóa học của dòng điện

Đáp án cần chọn là: D

Câu 37: Người ta đã sử dụng tác dụng gì của dòng điện trong mạ điện?

1. Tác dụng nhiệt
2. Tác dụng phát sáng.
3. Tác dụng từ
4. Tác dụng hoá học

Lời giải:

Người ta đã sử dụng tác dụng hóa học của dòng điện trong mạ điện

Đáp án cần chọn là: D

Câu 38: Nếu dùng phương pháp mạ điện thì vật cần mạ phải được mắc như thế nào?

1. Nối tiếp với cực âm của nguồn điện
2. Nhúng vào dung dịch và mắc với cực dương của nguồn điện
3. Nhúng vào dung dịch và mắc với cực âm của nguồn điện
4. Nối tiếp với cực dương của nguồn điện

Lời giải:

Ta có: Dòng điện có tác dụng hóa học, chẳng hạn khi cho dòng điện đi qua dung dịch muối đồng thì nó tách đồng ra khỏi dung dịch, tạo thành lớp đồng bám trên thỏi than nối với cực âm.

⇒ Nếu dùng phương pháp mạ điện thì vật cần mạ phải được nhúng vào dung dịch và mắc với cực âm của nguồn điện.

Đáp án cần chọn là: C

Câu 39: Quạt điện hoạt động dựa vào tác dụng nào của dòng điện?

1. Tác dụng từ
2. Tác dụng từ và tác dụng nhiệt.
3. Tác dụng nhiệt
4. Tác dụng từ và tác dụng hoá học

Lời giải:

Quạt điện hoạt động dựa vào tác dụng từ của dòng điện

Đáp án cần chọn là: A

Câu 40: Các thiết bị nào sau đây ứng dụng tác dụng từ của dòng điện:

1. Quạt điện
2. Máy bơn điện
3. Chuông điện
4. Cả A, B, C đều đúng

Lời giải:

Quạt điện, máy bơm điện, chuông điện đều hoạt động dựa vào tác dụng từ của dòng điện

Đáp án cần chọn là: D

Câu 41: Quan sát hoạt động của chiếc quạt máy ở nhà, hãy cho biết nó hoạt động dựa trên tác dụng nào của dòng điện:

1. Tác dụng từ
2. Tác dụng nhiệt
3. Tác dụng hóa học
4. Cả A và B đúng

Lời giải:

Quạt điện hoạt động dựa vào tác dụng từ của dòng điện

Đáp án cần chọn là: A

Câu 42: Chọn phát biểu sai:

1. Dòng điện có tác dụng sinh lí
2. Cơ thể con người là vật dẫn điện, do đó dòng điện có thể đi qua
3. Dòng điện nào cũng có thể gây nguy hiểm cho con người
4. Dòng điện có hiệu điện thế dưới 40V không gây nguy hiểm cho con người

Lời giải:

C – sai vì: Dòng điện có hiệu điện thế dưới 40V không gây nguy hiểm cho con người

Đáp án cần chọn là: C

Câu 43: Chọn câu trả lời đúng 

Trong bệnh viện, khi cấp cứu bệnh nhân có tim ngừng đập, bác sĩ hay sử dụng kĩ thuật sốc tim. Kĩ thuật này dựa trên tác dụng nào của dòng điện?

1. Tác dụng từ
2. Tác dụng sinh lí
3. Tác dụng nhiệt
4. Tác dụng hóa học

Lời giải:

Kĩ thuật sốc tim khi cấp cứu trong bệnh viện dựa trên tác dụng sinh lí của dòng điện

Đáp án cần chọn là: B