Bài 21 : Sơ đồ mạch điện, Chiều dòng điện

I. TÓM TẮT LÍ THUYẾT

1. Sơ đồ mạch điện

    - Hình 1.1 biểu diễn sơ đồ mạch điện đơn giản chỉ có một bóng đèn, một pin và dây nối trong thực thế. Mũi tên chỉ chiều chuyển động của các electron. Nếu ta biểu diễn mạch điện trong đó có các thiết bị dùng điện cũng vẽ giống như trong thực tế thì quá rườm rà và mất thời gian.

    - Để mô tả đơn giản các mạch điện và mắc mạch điện theo đúng yêu cầu, người ta sử dụng các kí hiệu biểu thị các bộ phận của mạch điện để vẽ sơ đồ cho mạch điện.

    - Một số bộ phận của mạch điện được biểu diễn trong bảng sau:

2. Chiều dòng điện

    Quy ước: Chiều dòng điện là chiều đi từ cực dương qua vật dẫn về cực âm của nguồn điện.

    Hình vẽ 1.2: Một mạch điện gồm 1 bóng đèn, 1 nguồn và 1 công tắc có chiều mũi tên chỉ chiều của dòng điện.

    Lưu ý:

        + Chiều chuyển động của các electron ngược với chiều của dòng điện theo quy ước.

        + Dòng điện cung cấp bởi pin và acquy có chiều không thay đổi được gọi là dòng điện một chiều.

        + Dòng điện chạy trong mạch điện gia đình là dòng điện xoay chiều. Mỗi lỗ của ổ lấy điện lúc là cực dương, lúc là cực âm và cứ thế thay đổi luân phiên.

        + Các vật tiêu thụ điện được nối với nhau tạo thành một dãy liên tiếp ta nói các vật đó được mắc nối tiếp với nhau (hình 1.3).

        + Nếu các điểm đầu của các vật tiêu thụ điện được nối với nhau và các điểm cuối của chúng cũng được nối với nhau tạo thành nhiều nhánh, ta nói các vật đó được mắc song song với nhau (hình 1.4).

II. PHƯƠNG PHÁP GIẢI

    Xác định chiều của dòng điện và chiều chuyển động của các electron

    - Để xác định chiều của dòng điện ta căn cứ vào: Chiều dòng điện theo quy ước là chiều từ cực dương qua dây dẫn và các thiết bị điện về cực âm của nguồn điện.

    - Để xác định chiều chuyển động có hướng của các electron trong kim loại ta căn cứ vào chiều của dòng điện: Chiều chuyển động của các electron luôn ngược chiều với chiều của dòng điện.

III. BÀI TẬP

Câu 1: Nguồn điện được kí hiệu bằng kí hiệu nào sau đây:

1. Hình A
2. Hình B
3. Hình C
4. Hình D

Lời giải:

Kí hiệu của nguồn điện:

Đáp án cần chọn là: A

Câu 2: Kí hiệu nào sau đây là kí hiệu của nguồn điện:

Lời giải:

Kí hiệu của nguồn điện:

A, D - Công tắc

B - Bóng đèn

C - Các nguồn mắc nối tiếp nhau

Đáp án cần chọn là: C

Câu 3: Bóng đèn được kí hiệu bằng kí hiệu nào sau đây:

1. Hình A
2. Hình B
3. Hình C
4. Hình D

Lời giải:

Kí hiệu của bóng đèn:

Đáp án cần chọn là: C

Câu 4: Chọn câu trả lời đúng Kí hiệu nào sau đây là kí hiệu của bóng đèn:

Lời giải:

Kí hiệu của bóng đèn:

Đáp án cần chọn là: B

Câu 5: Sơ đồ mạch điện là:

1. Ảnh chụp mạch điện thật
2. Hình vẽ biểu diễn mạch điện bằng các kí hiệu của các bộ phận mạch điện
3. Hình vẽ mạch điện thật đúng như kích thước của nó
4. Hình vẽ mạch điện thật nhưng với kích thước được thu nhỏ

Lời giải:

Sơ đồ mạch điện là hình vẽ biểu diễn mạch điện bằng các kí hiệu của các bộ phận mạch điện

Đáp án cần chọn là: B

Câu 6: Chọn câu đúng nói về sơ đồ mạch điện:

1. Sơ đồ mạch điện là ảnh chụp mạch điện thật
2. Sơ đồ mạch điện là hình vẽ biểu diễn mạch điện bằng các kí hiệu của các bộ phận mạch điện
3. Sơ đồ mạch điện là hình vẽ mạch điện thật đúng như kích thước của nó
4. Sơ đồ mạch điện là hình vẽ mạch điện thật nhưng với kích thước được thu nhỏ

Lời giải:

Sơ đồ mạch điện là hình vẽ biểu diễn mạch điện bằng các kí hiệu của các bộ phận mạch điện

Đáp án cần chọn là: B

Câu 7: Chọn phát biểu đúng nhất. 

Kí hiệu các bộ phận trong mạch điện mang ý nghĩa:

1. Làm đơn giản các mạch điện khi cần thiết
2. Đơn giản sơ đồ của các vật dẫn, các linh kiện
3. Là các quy ước, không mang ý nghĩa gì
4. Làm cho sơ đồ mạch điện đơn giản hơn so với thực tế

Lời giải:

Kí hiệu các bộ phận trong mạch điện mang ý nghĩa: Làm cho sơ đồ mạch điện đơn giản hơn so với thực tế

Đáp án cần chọn là: D

Câu 8: Một mạng điện thắp sáng gồm:

1. Nguồn điện, bóng đèn và công tắc
2. Nguồn điện, bóng đèn, công tắc và dây dẫn
3. Nguồn điện, bóng đèn và dây dẫn
4. nguồn điện, bóng đèn và phích cắm

Lời giải:

Mạng điện thắp sáng gồm: Nguồn điện, bóng đèn, công tắc và dây dẫn

Đáp án cần chọn là: B

Câu 9: Chiều dòng điện chạy trong mạch điện kín được quy ước như thế nào?

1. Cùng chiều kim đồng hồ khi nhìn vào sơ đồ mạch điện kín
2. Ngược chiều kim đồng hồ khi nhìn vào sơ đồ mạch điện kín
3. Chiều dịch chuyển có hướng của các điện tích âm trong mạch điện
4. Chiều từ cực dương qua dây dẫn và các dụng cụ điện tới cực âm của nguồn điện

Lời giải:

Quy ước về chiều dòng điện

Chiều dòng điện là chiều từ cực dương qua dây dẫn và các dụng cụ điện tới cực âm của nguồn điện

Đáp án cần chọn là: D

Câu 10: Điền từ thích hợp vào chỗ trống Chiều dòng điện là chiều từ ………. Qua ………. và …….. tới……… của nguồn điện.

1. Cực dương, dây dẫn, cực âm, thiết bị điện
2. Cực dương, dây dẫn, thiết bị điện, cực âm
3. Cực âm, dây dẫn, thiết bị điện, cực dương
4. Cực âm, thiết bị điện. dây dẫn, cực dương

Lời giải:

Quy ước về chiều dòng điện

Chiều dòng điện là chiều từ cực dương qua dây dẫn và các dụng cụ điện tới cực âm của nguồn điện

Đáp án cần chọn là: B

Câu 11: Hình nào sau đây biểu diễn đúng chiều quy ước của dòng điện?

1. Hình A
2. Hình B
3. Hình C
4. Hình D

Lời giải:

Ta có: Quy ước về chiều dòng điện

Chiều dòng điện là chiều từ cực dương qua dây dẫn và các dụng cụ điện tới cực âm của nguồn điện

⇒ Hình A biểu diễn đúng chiều quy ước của chiều dòng điện

Đáp án cần chọn là: A

Câu 12: Một mạch điện được mắc như sau: 

Sơ đồ mạch điện nào sau đây tương đương với mạch điện trên:

1. 1 và 2
2. 3 và 4
3. 1 và 3
4. 2 và 4

Lời giải:

Sơ đồ mạch điện tương đương với mạch điện của đầu bài là:

Đáp án cần chọn là: C

Câu 13: Khi khóa K mở, bóng đèn nào mắc trong mạch điện sau đây sẽ tắt:

1. Đ₁, Đ₂
2. Đ₂, Đ₃, Đ₄
3. Đ₃, Đ₄
4. Đ₁, Đ₃, Đ₄

Lời giải:

Khi khóa K mở ⇒ dòng điện không chạy qua đèn Đ₃, Đ₄ ⇒ đèn Đ₃, Đ₄ không sáng

Đáp án cần chọn là: C

Câu 14: Cho mạch điện sau: 

Đèn Đ₁ và đèn Đ₂, điện trở khóa K bằng 0. 

Chọn câu trả lời sai.

1. Khi K đóng: Đèn Đ₁ tắt, đèn Đ₂ sáng
2. Khi K ngắt: Đèn Đ₁, đèn Đ₂ đều sáng
3. Khi K đóng: Đèn Đ₁ sáng,Đ₂ đèn tắt
4. Cả A và B đều đúng 

Lời giải:

Khi K đóng: Đèn Đ₁ tắt, Đ₂ đèn sáng

Khi K ngắt: Đèn Đ₁, Đ₂ đèn đều sáng

Suy ra C - sai

Đáp án cần chọn là: C

Câu 15: Cho bốn mạch điện sau: 

Nhận định nào sau đây đúng:

1. Các mạch a, b và c tương đương nhau
2. Các mạch b, c và d tương đương nhau
3. a và b tương đương nhau, c và d không tương đương nhau
4. a và b tương đương nhau, c và d tương đương nhau

Lời giải:

Vẽ lại sơ đồ mạch điện, ta có:

• a và b tương đương nhau
• c và d tương đương nhau

Đáp án cần chọn là: D

Câu 16: Dòng điện một chiều là gì?

1. Dòng điện cung cấp bởi pin hay ác quy có chiều không đổi gọi là dòng điện 1 chiều
2. Dòng điện có các electron tự do ngược với chiều quy ước dòng điện gọi là dòng điện 1 chiều
3. Dòng điện cung cấp bởi nguồn điện 1 chiều gọi là dòng điện 1 chiều
4. Dòng điện có các electron tự do cùng chiều quy ước dòng điện gọi là dòng điện 1 chiều

Lời giải:

Dòng điện cung cấp bởi pin hay ác quy có chiều không đổi gọi là dòng điện 1 chiều

Đáp án cần chọn là: A

Câu 17: Chọn câu trả lời đúng:

Dòng chuyển dời theo một chiều xác định của hạt mang điện tích gọi là:

1. Dòng điện
2. Dòng điện không đổi
3. Dòng điện một chiều
4. Dòng điện xoay chiều

Lời giải:

Dòng chuyển dời theo một chiều xác định của hạt mang điện tích gọi là dòng điện một chiều.

Đáp án cần chọn là: C

Câu 18: Chọn một phát biểu sai về chiều dòng điện:

1. Dòng điện thường dùng ở gia đình là dòng điện xoay chiều.
2. Dòng điện được cung cấp bởi pin hoặc acquy có chiều không đổi (được gọi là dòng điện một chiều).
3. Chiều dòng điện là chiều từ cực dương qua dây dẫn và các thiết bị điện tới cực âm của nguồn điện.
4. Chiều dòng điện là chiều từ cực âm qua dây dẫn và các thiết bị điện tới cực dương của nguồn điện.

Lời giải:

A, B, C - đúng

D – sai vì: Chiều dòng điện là chiều từ cực dương qua dây dẫn và các thiết bị điện tới cực âm của nguồn điện.

Đáp án cần chọn là: D

Câu 19: Cho biết chiều dòng điện trong hình sau:

1. Từ đầu (-) sang đầu (+)
2. Từ đầu (+) sang đầu (-)
3. Chiều nào cũng đúng
4. Không xác định được

Lời giải:

Dòng điện có chiều từ (+) sang (-)

Đáp án B đúng

Đáp án cần chọn là: B

Câu 20: Chiều qui ước của dòng điện ngược chiều với chiều dịch chuyển có hướng của các ... trong dây dẫn kim loại.

1. Hạt nhân nguyên tử
2. Electron tự do
3. Electron mang điện tích âm
4. Proton mang điện tích dương

Lời giải:

Ta có: Chiều dòng điện là chiều từ cực dương qua dây dẫn và các dụng cụ điện tới cực âm của nguồn điện

⇒ Chiều qui ước của dòng điện ngược chiều với chiều dịch chuyển có hướng của các êlectron tự do trong dây dẫn kim loại.

Đáp án cần chọn là: B

Câu 21: Chọn câu đúng:

1. Dòng điện trong mạch có chiều cùng chiều với chiều dịch chuyển có hướng của các electron tự do trong dây dẫn kim loại.
2. Dòng điện trong mạch có chiều ngược chiều với chiều dịch chuyển có hướng của các electron tự do trong dây dẫn kim loại.
3. Dòng điện trong mạch có chiều cùng ngược với chiều dịch chuyển có hướng của các ion dương trong dây dẫn kim loại.
4. Dòng điện trong mạch có chiều ngược với chiều dịch chuyển có hướng của các ion âm trong dây dẫn kim loại.

Lời giải:

Dòng điện trong mạch có chiều ngược chiều với chiều dịch chuyển có hướng của các electron tự do trong dây dẫn kim loại.

Đáp án cần chọn là: B

Câu 22: Cho mạch điện như hình vẽ: 

Khi K₂ - đóng,K₁ - mở thì đèn nào sáng?

1. Đèn 1
2. Đèn 2 và đèn 3
3. Đèn 3
4. Đèn 1, đèn 2 và đèn 3

Lời giải:

Khi K₂ đóng, đèn 2 và 3 bị nối tắt

Vẽ lại mạch điện, ta được:

⇒ Chỉ có đèn 1 sáng

Đáp án cần chọn là: A

Câu 23: Cho mạch điện như hình vẽ: 

Khi K₁- đóng, K₂- mở thì đèn nào sáng?

1. Đèn 1
2. Đèn 2 và đèn 3
3. Đèn 3
4. Đèn 1, đèn 2 và đèn 3

Lời giải:

Khi K₁ đóng, đèn 1 và 2 bị nối tắt

Vẽ lại mạch điện, ta được:

⇒ Chỉ có đèn 3 sáng

Đáp án cần chọn là: C

Câu 24: Cho sơ đồ mạch điện như hình vẽ: 

Chỉ có đèn 1 và 2 sáng trong trường hợp nào dưới đây?

1. Cả 3 công tắc đều đóng
2. K₁,K₂ đóng,K₃ mở
3. K₁,K₃ đóng,K₂ mở
4. K₁ đóng,K₂ và K₃ mở

Lời giải:

Khi chỉ có đèn 1 và 2 sáng ⇒ khóa K₁,K₂ đóng,K₃ mở

Đáp án cần chọn là: B

Câu 25: Cho sơ đồ mạch điện như hình vẽ: 

Chỉ có đèn 1 và 3 sáng trong trường hợp nào dưới đây?

1. Cả 3 công tắc đều đóng
2. K₁,K₂ đóng,K₃ mở
3. K₁,K₃ đóng,K₂ mở
4. K₁ đóng,K₂ và K₃ mở

Lời giải:

Khi chỉ có đèn 1 và 2 sáng ⇒ khóa K₁,K₃ đóng,K₂ mở

Đáp án cần chọn là: C

Câu 26: Cho sơ đồ mạch điện như hình vẽ. Trong trường hợp nào có đèn Đ₁, Đ₂ sáng?

1. Cả 3 công tắc đều đóng
2. K₁, K₂ đóng, K₃ mở
3. K₁, K₃ đóng, K₂ mở
4. K₁ đóng, K₂ và K₃ mở

Lời giải:

Khi đèn 1 và 2 sáng ⇒ Cả 3 công tắc đều đóng

Đáp án cần chọn là: A

Câu 27: Chọn câu trả lời đúng:

Dòng điện được cung cấp bởi pin hay ac-quy là:

1. Dòng điện có chiều luôn thay đổi.
2. Dòng điện một chiều
3. Dòng điện xoay chiều
4. Dòng điện biến thiên

Lời giải:

Dòng điện cung cấp bởi pin hay ác quy có chiều không đổi gọi là dòng điện 1 chiều

Đáp án cần chọn là: B

Câu 28: Chọn câu trả lời đúng: 

Dòng điện chạy trong mạng điện gia đình là:

1. Dòng điện không đổi
2. Dòng điện một chiều
3. Dòng điện xoay chiều
4. Dòng điện biến thiên

Lời giải:

Dòng điện chạy trong mạng điện gia đình là dòng điện xoay chiều

Đáp án cần chọn là: C