Bài 7: Gương cầu lồi

I. TÓM TẮT LÍ THUYẾT

1. Gương cầu lồi là gì?

    Gương cầu lồi là một phần mặt cầu, phản xạ tốt ánh sáng, có mặt phản xạ nằm phía ngoài mặt cầu.

2. Đặc điểm ảnh của vật tạo bởi gương cầu lồi

    Ảnh của vật tạo bởi gương cầu lồi có đặc điểm:

    - Là ảnh ảo (không hứng được trên màn chắn).

    - Luôn nhỏ hơn vật.

3. Vùng nhìn thấy của gương cầu lồi

    - Khi đặt mắt trước một gương cầu lồi, mắt chỉ có thể nhìn thấy ảnh của những vật nằm trong một vùng nào đó trước gương. Vùng này được gọi là vùng nhìn thấy của gương cầu lồi.

    - Vùng quan sát được trong gương cầu lồi rộng hay hẹp tùy thuộc vào kích thước của gương và vị trí đặt mắt trước gương.

    - Với gương cầu lồi và gương phẳng cùng kích thước (cùng độ rộng) và cùng vị trí đặt mắt như nhau thì vùng quan sát được trong gương cầu lồi lớn hơn vùng quan sát được trong gương phẳng.

4. Ứng dụng

    - Làm gương chiếu hậu xe ô tô, xe máy.

    - Làm gương đặt ở bên đường tại những nơi đường gấp khúc có vật cản che khuất tầm nhìn của lái xe, giảm thiểu tai nạn giao thông.

II. PHƯƠNG PHÁP GIẢI

1. Phân biệt gương cầu lồi và gương phẳng

    Để phân biệt gương cầu lồi và gương phẳng ta dựa vào hình dạng, đặc điểm ảnh của vật tạo bởi gương phẳng và gương cầu lồi.

Phân biệt	Gương phẳng	Gương cầu lồi
Hình vẽ
Hình dạng	Mặt phẳng, nhẵn, bóng	Mặt lồi, nhẵn, bóng
Ảnh	Ảnh ảo, bằng vật	Ảnh ảo, nhỏ hơn vật

2. Vẽ ảnh của một điểm hoặc của một vật đặt trước gương cầu lồi

    Mỗi điểm trên gương cầu lồi được coi như gương phẳng nhỏ. Do đó có thể áp dụng định luật phản xạ ánh sáng tại mỗi điểm trên gương cầu lồi để vẽ tia phản xạ tương ứng với mỗi tia tới.

3. Giải thích một số ứng dụng của gương cầu lồi

    Dựa vào đặc điểm vùng nhìn thấy của gương cầu lồi rộng hơn vùng nhìn thấy của gương phẳng có cùng kích thước.

    Lưu ý: Pháp tuyến tại mỗi điểm tới trên gương cầu lồi có đường kéo dài đi qua tâm mặt cầu (hình 2.3)

III. BÀI TẬP

Câu 1: Ảnh của một vật tạo bởi gương cầu lồi có đặc điểm là:

1. Lớn hơn vật
2. Bằng vật
3. Nhỏ hơn vật
4. Gấp đôi vật

Lời giải:

Ảnh của một vật tạo bởi gương cầu lồi là ảnh ảo, nhỏ hơn vật

Đáp án cần chọn là: C

Câu 2: Chọn câu đúng:

1. Ảnh của một vật tạo bởi gương cầu lồi lớn hơn vật
2. Ảnh của một vật tạo bởi gương cầu lồi bằng vật
3. Ảnh của một vật tạo bởi gương cầu lồi nhỏ hơn vật
4. Ảnh của một vật tạo bởi gương cầu lồi gấp đôi vật

Lời giải:

Ảnh của một vật tạo bởi gương cầu lồi là ảnh ảo, nhỏ hơn vật

Đáp án cần chọn là: C

Câu 3: Ảnh của một vật tạo bởi gương cầu lồi là:

1. Ảnh ảo hứng được trên màn
2. Ảnh thật hứng được trên màn
3. Ảnh ảo không hứng được trên màn
4. Ảnh thật không hứng được trên màn

Lời giải:

Ảnh của một vật tạo bởi gương cầu lồi là ảnh ảo (không hứng được trên màn), nhỏ hơn vật

Đáp án cần chọn là: C

Câu 4: Ảnh tạo bởi gương cầu lồi là:

1. Ảnh ảo lớn hơn vật
2. Ảnh thật nhỏ hơn vật
3. Có thể là ảnh thật hoặc ảnh ảo tùy vào vị trí đặt vật
4. Ảnh ảo nhỏ hơn vật

Lời giải:

Ảnh của một vật tạo bởi gương cầu lồi là ảnh ảo (không hứng được trên màn), nhỏ hơn vật

Đáp án cần chọn là: D

Câu 5: Để quan sát ảnh của một vật tạo bởi gương cầu lồi thì mắt ta phải:

1. Nhìn thẳng vào vật
2. Nhìn vào gương
3. Ở phía trước gương
4. Nhìn vào gương sao cho chùm tia phản xạ chiếu thẳng vào mắt

Lời giải:

Ta có: ảnh tạo bởi gương cầu lồi là ảnh ảo (không hứng được trên màn)

⇒ Để có thể nhìn thấy ảnh của một vật tạo bởi gương cầu lồi thì mắt ta phải nhìn vào gương sao cho chùm tia phản xạ chiếu thẳng vào mắt

Đáp án cần chọn là: D

Câu 6: Chọn câu đúng trong các câu sau:

1. Để quan sát ảnh của một vật tạo bởi gương cầu lồi thì mắt ta phải nhìn thẳng vào vật
2. Để quan sát ảnh của một vật tạo bởi gương cầu lồi thì mắt ta phải nhìn vào gương
3. Để quan sát ảnh của một vật tạo bởi gương cầu lồi thì mắt ta phải ở phía trước gương
4. Để quan sát ảnh của một vật tạo bởi gương cầu lồi thì mắt ta phải nhìn vào gương sao cho chùm tia phản xạ chiếu thẳng vào mắt

Lời giải:

Ta có: ảnh tạo bởi gương cầu lồi là ảnh ảo (không hứng được trên màn)

⇒ Để có thể nhìn thấy ảnh của một vật tạo bởi gương cầu lồi thì mắt ta phải nhìn vào gương sao cho chùm tia phản xạ chiếu thẳng vào mắt

Đáp án cần chọn là: D

Câu 7: Câu phát biểu nào dưới đây là đúng khi nói về tính chất ảnh của một vật tạo bởi gương cầu lồi?

1. Không hứng được trên màn, nhỏ hơn vật
2. Hứng được trên màn, nhỏ hơn vật
3. Hứng được trên màn, bằng vật
4. Không hứng được trên màn, bằng vật

Lời giải:

Ảnh của một vật tạo bởi gương cầu lồi là ảnh ảo (không hứng được trên màn), nhỏ hơn vật

Đáp án cần chọn là: A

Câu 8: Chọn câu phát biểu đúng:

1. Ảnh của một vật tạo bởi gương cầu lồi không hứng được trên màn, nhỏ hơn vật
2. Ảnh của một vật tạo bởi gương cầu lồi hứng được trên màn, nhỏ hơn vật
3. Ảnh của một vật tạo bởi gương cầu lồi hứng được trên màn, bằng vật
4. Ảnh của một vật tạo bởi gương cầu lồi không hứng được trên màn, bằng vật

Lời giải:

Ảnh của một vật tạo bởi gương cầu lồi là ảnh ảo (không hứng được trên màn), nhỏ hơn vật

Đáp án cần chọn là: A

Câu 9: Vùng nhìn thấy của gương cầu lồi như thế nào so với gương phẳng cùng kích thước:

1. Lớn hơn
2. Bằng nhau
3. Nhỏ hơn
4. Nhỏ hơn hoặc bằng

Lời giải:

Vùng nhìn thấy của gương cầu lồi rộng hơn vùng nhìn thấy của gương phẳng có cùng kích thước.

Đáp án cần chọn là: A

Câu 10: Vùng nhìn thấy trong gương phẳng………vùng nhìn thấy trong gương cầu lồi (cùng kích thước).

1. Bằng
2. Hẹp hơn
3. Rộng hơn
4. Rộng gấp đôi

Lời giải:

Vùng nhìn thấy của gương cầu lồi rộng hơn vùng nhìn thấy của gương phẳng có cùng kích thước.

Đáp án cần chọn là: B

Câu 11: Người lái xe ô tô dùng gương cầu lồi đặt ở phía trước mặt để quan sát các vật ở phía sau lưng có lợi gì hơn là dùng gương phẳng?

1. Ảnh nhìn thấy trong gương cầu lồi rõ hơn trong gương phẳng
2. Ảnh nhìn thấy trong gương cầu lồi to hơn trong gương phẳng
3. Vùng nhình thấy của gương cầu lồi lớn hơn vùng nhìn thấy của gương phẳng có cùng kích thước
4. Vùng nhìn thấy của gương cầu lồi sáng rõ hơn vùng nhìn thấy của gương phẳng

Lời giải:

Người lái xe ô tô dùng gương cầu lồi đặt ở phía trước mặt để quan sát các vật ở phía sau lưng có lợi gì hơn là dùng gương phẳngvì:Vùng nhìn thấy của gương cầu lồi rộng hơn vùng nhìn thấy của gương phẳng có cùng kích thước.

Đáp án cần chọn là: C

Câu 12: Tại sao người ta không đặt gương phẳng mà lại đặt gương lồi ở các khúc ngoặt trên đường?

1. Vì vùng nhìn thấy của gương cầu lồi lớn hơn của gương phẳng.
2. Vì gương phẳng dễ vỡ hơn so với gương cầu lồi.
3. Vì giá thành gương cầu lồi rẻ hơn.
4. Vì cả ba lí do trên.

Lời giải:

Người ta không đặt gương phẳng mà lại đặt gương lồi ở các khúc ngoặt trên đường vì vùng nhìn thấy của gương cầu lồi lớn hơn của gương phẳng có cùng kích thước.

Đáp án cần chọn là: A

Câu 13: Đặt một viên phấn thẳng đứng trước một gương cầu lồi. Phát biểu nào sau đây là sai.

1. Ảnh của viên phấn trong gương có thể hứng được trên màn
2. Ảnh của viên phấn trong gương không thể hứng được trên màn
3. Mắt có thể quan sát thấy ảnh của viên phấn trong gương
4. Không thể sờ được, nắm được ảnh của viên phấn trong gương

Lời giải:

Ta có, ảnh của vật tạo bởi gương cầu lồi là ảnh ảo (không hứng được trên màn), nhỏ hơn vật

⇒ A – sai

B, C, D – đúng

Đáp án cần chọn là: A

Câu 14: Đặt một vật trước một gương cầu lồi. Phát biểu nào sau đây là đúng.

1. Ảnh của vật trong gương có thể hứng được trên màn
2. Ảnh của vật trong gương không thể hứng được trên màn
3. Ảnh của vật có kích thước bằng vật
4. Có thể sờ được, nắm được ảnh của vật trong gương

Lời giải:

Ta có, ảnh của vật tạo bởi gương cầu lồi là ảnh ảo (không hứng được trên màn), nhỏ hơn vật

Đáp án cần chọn là: B

Câu 15: Điều lợi của việc lắp gương cầu lồi so với lắp gương phẳng ở phía trước người lái xe ô tô, xe máy là:

1. Ảnh của các vật trong gương cầu lồi nhỏ hơn vật
2. Ảnh của vật trong gương cầu lồi gần mắt hơn
3. Nhìn rõ hơn
4. Vùng quan sát được trong gương cầu lồi lớn hơn

Lời giải:

Vùng nhìn thấy của gương cầu lồi rộng hơn vùng nhìn thấy của gương phẳng có cùng kích thước.

Đó chính là điều lợi của việc lắp gương cầu lồi so với lắp gương phẳng ở phía trước người lái xe ô tô, xe máy.

Đáp án cần chọn là: D

Câu 16: Người ta không đặt gương phẳng mà lại đặt gương cầu lồi ở phía trước người lái ô tô, xe máy là vì:

1. Ảnh của các vật trong gương cầu lồi nhỏ hơn vật
2. Ảnh của vật trong gương cầu lồi gần mắt hơn
3. Nhìn rõ hơn
4. Vùng quan sát được trong gương cầu lồi lớn hơn

Lời giải:

Vùng nhìn thấy của gương cầu lồi rộng hơn vùng nhìn thấy của gương phẳng có cùng kích thước.

Đó chính là điều lợi của việc lắp gương cầu lồi so với lắp gương phẳng ở phía trước người lái xe ô tô, xe máy.

Đáp án cần chọn là: D

Câu 17: Chiếu một chùm sáng song song lên một gương cầu lồi, ta thu được một chùm sáng phản xạ có tính chất:

1. Song song
2. Hội tụ
3. Phân kì
4. Không truyền theo đường thẳng

Lời giải:

Khi chiếu một chùm sáng song song lên một gương cầu lồi, ta thu được một chùm sáng phản xạ có tính chất là chùm phân kì

Đáp án cần chọn là: C

Câu 18: Khi chiếu một chùm sáng song song lên một gương cầu lồi, ta thu được một chùm sáng phản xạ…………

1. Song song
2. Hội tụ
3. Phân kì
4. Không truyền theo đường thẳng

Lời giải:

Khi chiếu một chùm sáng song song lên một gương cầu lồi, ta thu được một chùm sáng phản xạ có tính chất là chùm phân kì

Đáp án cần chọn là: C

Câu 19: Gương cầu lồi có mặt phản xạ là:

1. Mặt ngoài của một phần mặt cầu
2. Mặt trong của phần mặt cầu
3. Mặt cong
4. Mặt lõm

Lời giải:

Gương cầu lồi là gương có mặt phản xạ là mặt ngoài của mặt cầu hướng về phía nguồn sáng

Đáp án cần chọn là: A

Câu 20: Vật được gọi là gương cầu lồi là:

1. Vật có dạng mặt cầu lồi.
2. Vật có dạng mặt cầu phản xạ tốt ánh sáng.
3. Vật có dạng mặt cầu phản xạ tốt ánh sáng, mặt phản xạ là mặt lồi.
4. Tất cả đều đúng.

Lời giải:

Gương cầu lồi là gương có mặt phản xạ là mặt ngoài của mặt cầu hướng về phía nguồn sáng

Đáp án cần chọn là: C

Câu 21: Đặt hai viên pin giống hệt nhau trước một gương cầu lồi và một gương phẳng. Kết luận nào sau đây là đúng khi so sánh kích thước ảnh của viên pin tạo bởi gương cầu lồi và gương phẳng:

1. Ảnh của gương cầu lồi nhỏ hơn ảnh của gương phẳng
2. Ảnh của gương cầu lồi bằng ảnh của gương phẳng
3. Ảnh của gương cầu lồi lớn hơn ảnh của gương phẳng.
4. Không thể so sánh được

Lời giải:

Ta có:

• Ảnh của vật qua gương phẳng là ảnh ảo, bằng vật
• Ảnh của vật qua gương cầu lồi là ảnh ảo, nhỏ hơn vật

⇒ Khi so sánh kích thước của viên pin tạo bởi gương cầu lồi và gương phẳng, ta sẽ thấy ảnh của gương cầu lồi nhỏ hơn ảnh của gương phẳng

Đáp án cần chọn là: A

Câu 22: Hai vật giống hệt nhau, một vật đặt trước gương phẳng và một vật đặt trước gương cầu lồi, thu được hai ảnh. Chọn nhận xét đúng về đặc điểm hai ảnh:

1. Cùng là ảnh ảo, nhỏ hơn vật.
2. Cùng là ảnh ảo, bằng vật.
3. Cùng là ảnh ảo, lớn hơn vật.
4. Cùng là ảnh ảo.

Lời giải:

Ta có:

• Ảnh của vật qua gương phẳng là ảnh ảo, bằng vật
• Ảnh của vật qua gương cầu lồi là ảnh ảo, nhỏ hơn vật

Đáp án cần chọn là: D

Câu 23: Gương cầu lồi là:

1. Mặt cầu phản xạ tốt ánh sáng, mặt phản xạ là mặt lồi
2. Mặt cầu phản xạ tốt ánh sáng, mặt phản xạ là mặt lõm
3. Mặt cầu lồi trong suốt
4.  Mặt cầu lồi hấp thụ ánh sáng tốt

Lời giải:

Gương cầu lồi là gương có mặt phản xạ là mặt ngoài của mặt cầu hướng về phía nguồn sáng

Đáp án cần chọn là: A

Câu 24: Chọn câu đúng:

1. Gương cầu lồi là mặt cầu phản xạ tốt ánh sáng, mặt phản xạ là mặt lồi
2. Gương cầu lồi là mặt cầu phản xạ tốt ánh sáng, mặt phản xạ là mặt lõm
3. Gương cầu lồi là mặt cầu lồi trong suốt
4. Gương cầu lồi là mặt cầu lồi hấp thụ ánh sáng tốt

Lời giải:

Gương cầu lồi là gương có mặt phản xạ là mặt ngoài của mặt cầu hướng về phía nguồn sáng

Đáp án cần chọn là: A

Câu 25: Vật nào sau đây là gương cầu lồi?

1. Kính chiếu hậu của ô tô
2. Gương đặt ở các đoạn đường gấp khúc
3. Mặt dưới của cái thìa bằng inox
4. Cả A, B, C đúng

Lời giải:

Ta có:

• Kính chiếu hậu của ô tô:

• Gương đặt ở các đoạn đường gấp khúc:

• Mặt dưới của cái thì inox:

Nhận thấy cả 3 vật trên đều được coi là gương cầu lồi

Đáp án cần chọn là: D

Câu 26: Vật nào sau đây có thể coi là gương cầu lồi?

1. Lòng chảo nhẵn bóng.
2. Pha đèn pin.
3. Mặt ngoài của cái muỗng (muôi) mạ kền.
4. Cả 3 vật trên.

Lời giải:

Mặt ngoài của cái muỗng (muôi) mạ kền có thể coi là gương cầu lồi.

Đáp án cần chọn là: C

Câu 27: Nếu nhìn vào gương thấy ảnh nhỏ hơn vật thì kết luận, gương đó là:

1. Gương phẳng
2. Gương cầu lồi
3. Gương cầu lõm
4. A hoặc B

Lời giải:

Ta có: Ảnh của vật qua các gương có tính chất:

• Gương phẳng: bằng vật
• Gương cầu lồi: nhỏ hơn vật

⇒ Nếu nhìn vào gương thấy ảnh nhỏ hơn vật ⇒ gương đó là gương cầu lồi

Đáp án cần chọn là: B

Câu 28: Chiếu chùm ánh sáng phân kì vào gương A và nhận được các tia phản xạ như hình sau: 

Gương A là:

1. Gương phẳng
2. Gương cầu lồi
3. Gương cầu lõm
4. A hoặc B

Lời giải:

Vẽ các tia phân giác từ các tia tới và tia phản xạ, ta nhận thấy gương A là gương cầu lồi

Đáp án cần chọn là: B

Câu 29: Chọn câu đúng:

1. Vật đặt trước gương cầu lồi cho ảnh ảo, lớn hơn vật.
2. Vùng nhìn thấy trong gương cầu lồi lớn hơn trong gương phẳng.
3. Các vật có dạng hình cầu, phản xạ tốt ánh sáng có thể coi là gương cầu lồi.
4. Tất cả đều đúng.

Lời giải:

A – sai vì: Vật đặt trước gương cầu lồi cho ảnh ảo, nhỏ hơn vật.

B – đúng

C – sai vì: gương cầu lồi là gương có mặt phản xạ là mặt ngoài của mặt cầu hướng về phía nguồn sáng.

Đáp án cần chọn là: B

Câu 30: Chọn câu sai:

1. Vật đặt trước gương cầu lồi cho ảnh ảo, lớn hơn vật.
2. Vùng nhìn thấy trong gương cầu lồi nhỏ hơn trong gương phẳng.
3. Các vật có dạng hình cầu, phản xạ tốt ánh sáng có thể coi là gương cầu lồi.
4. Tất cả đều sai.

Lời giải:

A – sai vì: Vật đặt trước gương cầu lồi cho ảnh ảo, nhỏ hơn vật.

B – sai vì: Vùng nhìn thấy trong gương cầu lồi lớn hơn trong gương phẳng.

C – sai vì: Gương cầu lồi là gương có mặt phản xạ là mặt ngoài của mặt cầu hướng về phía nguồn sáng.

Đáp án cần chọn là: D

Câu 31: Ảnh của một vật tạo bởi gương cầu lồi:

1. Nhỏ hơn vật
2. Bằng vật
3. Lớn hơn vật
4. Gấp đôi vật

Lời giải:

Ảnh của một vật tạo bởi gương cầu lồi là ảnh ảo (không hứng được trên màn), nhỏ hơn vật

Đáp án cần chọn là: A

Câu 32: Vật sáng AB đặt trước gương cầu lồi cho ảnh A’B’ có đặc điểm như thế nào?

1. Là ảnh ảo, bằng vật
2. Là ảnh ảo, nhỏ hơn vật
3. Là ảnh ảo, lớn hơn vật.
4. Là ảnh thật, nhỏ hơn vật.

Lời giải:

Ảnh của một vật tạo bởi gương cầu lồi là ảnh ảo (không hứng được trên màn), nhỏ hơn vật

Đáp án cần chọn là: B