Phân tích tư tưởng độc lập dân tộc được Nguyễn Trãi thể hiện trong đoạn trích sau:

Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân,

Quân điếu phạt trước lo trừ bạo.

Như nước Đại Việt ta từ trước,

Vốn xưng nền văn hiến đã lâu.

Núi sông bờ cõi đã chia,

Phong tục Bắc Nam cũng khác.

Từ Triệu, Đinh, Lí, Trần bao đời gây nền độc lập,

Cùng Hán, Đường, Tống, Nguyên mỗi bên xưng đế một phương.

Tuy mạnh yếu từng lúc khác nhau,

Song hào kiệt đời nào cũng có.

(Trích Đại cáo bình Ngô, Nguyễn Trãi, Ngữ văn 10, Tập 2,

NXB Giáo dục Việt Nam, 2020, tr. 17)